در تاریخ ۱۹ ساله لیگ برتر ایران، بیش از ۴۰۰ بازیکن خارجی در تیم‌های مختلف حضور پیدا کرده‌اند، اما شاید تعداد کمی از آنها توانسته‌اند عملکرد مناسبی از خود برجای بگذارند. برای بررسی تک‌تک بازیکنان خارجی تیم‌های لیگ برتری زمان زیادی نیاز است، اما می‌توان به بازیکنان خارجی استقلال و پرسپولیس اشاره کرد، چراکه این دو باشگاه بزرگ پایتخت تاکنون ۹۴ بازیکن خارجی جذب کرده‌اند و جالب اینکه، استقلال و پرسپولیس همواره بیشترین ضربه را از خرید بازیکن خارجی بی‌کیفیت دیده‌اند.
نقش دلال‌ها و واسطه‌ها
در محافل مختلف، رقمی بالغ بر ۵۵۰ هزار تا ۵۷۰ هزار دلار، قرارداد جونیور اعلام شد و حتی مدیران باشگاه پرسپولیس و گابریل کالدرون هم به این موضوع پرداخته‌اند. در همین شرایط، انتقادهای زیادی از ایرج عرب مدیرعامل سابق و تیم مدیریتی این باشگاه که این اعجوبه برزیلی را جذب کرده‌اند، صورت گرفته مبنی بر اینکه چرا با بازیکنی در سطح جونیور براندائو چنین قرارداد سنگینی بسته شده است. سوال دیگری که مطرح می‌شود، این است که رقم واقعی قرارداد جونیور چقدر می‌باشد؟ چقدر گیر دلال‌ها و واسطه‌ها آمده است؟ آیا فقط همان ۱۵۰ هزار دلار پیش پرداخت به جونیور می‌رسد؟ چرا مدیران باشگاه پرسپولیس و شخص ایرج عرب در این باره شفاف‌سازی نمی‌کنند؟
شفاف‌سازی داستان قرارداد جونیور
چند دلال و واسطه در این انتقال نقش داشته‌اند و از این ۵۵۰ هزار دلار اعلام شده چقدر آن به جونیور می‌رسد؟ یکی از همان نفراتی که این بازیکن را جذب کرده، بیاید پاسخ بدهد که ارزش اصلی این بازیکن با این کیفیت چقدر است؟ چرا یکبار برای همیشه جلوی این نوع انتقال‌ها گرفته نمی‌شود تا دیگر فوتبال ایران و در راس آن باشگاه‌ها متضرر نشوند؟ در این شرایط محمدحسن انصاری‌فرد به‌عنوان مدیرعامل باشگاه باید شفاف‌سازی کند که اصل داستان قرارداد جونیور با پرسپولیس چه بوده و چه عواملی باعث شد تا پای این بازیکن بی‌کیفیت به فوتبال ما باز شود و برای خالی کردن لیست و جذب او، قرارداد سروش رفیعی و شایان مصلح را فسخ شود که این ماجرا هم کلی خسارت در پی داشت!
صدای اعتراض هواداران
بدون شوت، بدون پاس کلیدی، بدون دریبل، تنها یک نبرد هوایی موفق و چهار بار لو دادن توپ فقط در یک نیمه، تمام آن چیزی بود که مهاجم گران‌قیمت پرسپولیس در بازی مقابل پیکان به نمایش گذاشت و صدای اعتراض هواداران را درآورد. گابریل کالدرون بخاطر انتخاب او تحت فشار قرار گرفت و در جواب دلیل خرید چنین مهاجمی، رسماً نارضایتی‌اش را از عملکرد او نشان داده و حتی مدعی بود که جونیور گزینه نهم او بوده است، توجیه عجیبی آورد. «با ۵۰۰ هزار یورو، نمی‌شد مهاجمی بهتر از جونیور جذب کرد!» ادعایی که با بررسی قرارداد مهاجمان خارجی لیگ برتر، کمی عجیب به نظر می‌رسد.
کی‌روش ارزان‌تر از جونیور!
کی‌روش استنلی، آقای گل فصل پیش لیگ برتر و یکی از گران‌قیمت‌ترین مهاجمان فوتبال ایران، قراردادی دو ساله به ارزش ۸۶۰ هزار یورو با سپاهان بسته است. در واقع باید گفت او هر فصل ۴۳۰ هزار یورو معادل ۴۸۰ هزار دلار دستمزد می‌گیرد! فصل پیش هم باشگاه پرسپولیس با گادوین منشا که قراردادی ۵۰۰ هزار یورویی داشت در نیم فصل، با پرداخت نیمی از این مبلغ، قراردادش را فسخ کرد و به جای او ماریو بودیمیر که حدود ۷۵۰ هزار یورو برای یک فصل و نیم هزینه در پی داشت را به خدمت گرفت. البته گفته می‌شود چند صد هزار یورو برای گرفتن رضایت‌نامه او به باشگاهش در کرواسی دادند و در فصل جدید نیز بودیمیر را نخواستند!
معضلات فوتبال ایران
اما برگردیم به موضوع جذب بازیکن خارجی بی کیفیت که همواره به یکی از معظلات فوتبال ایران تبدیل شده و بازیکنانی که کارایی لازم را ندارند و پس از جدایی هم مشکلات زیادی روی دست باشگاه‌های ایرانی می‌گذارند. باشگاه پرسپولیس هم اکنون به دلیل شاهکار مدیریتی ایرج عرب که نخواست مطالبات برانکو ایوانکوویچ را بدهد بیش از یک میلیون یورو باید به او و دستیارانش بدهد و ۵۰۰ هزار یورو نیز به ماریو بودیمیر بدهکار است. علاوه بر این، چند بازیکن نیز حدود ۲۰ درصد از فصل گذشته طلبکار هستند. در کنار بدهی‌های فصل قبل، امسال هم وضعیت پرداختی‌ها خوب نبوده و باشگاه چند روز فرصت دارد تا حقوق گابریل کالدرون را پرداخت کند.
خطر بزرگ در کمین پرسپولیس
بدهی‌ها به برانکو و دستیارانش و بودیمیر یک خطر بزرگ به حساب می‌آید و در کنار اینها باید پرداختی‌ها را هم در نظر گرفت که بزودی مدیریت انصاری‌فرد را به چالش می‌کشاند. بدهی‌های انباشته شده، پرونده‌های مالی در فیفا، حکم‌های کسر امتیاز و محرومیت از پنجره‌های نقل و انتقالاتی نمونه‌هایی از سوء‌مدیریت یا به عبارت دقیق‌تر، ناآگاهی مدیران باشگاه‌های ما از قوانین فوتبال را نشان می‌دهد. در انگلیس بازیکن خارجی باید حتماً عضو تیم ملی کشور باشد، تا بتواند در لیگ برتر بازی کند. شاید موضوع براندائو باعث شود تا سازمان لیگ قوانین حضور بازیکنان خارجی در تیم‌های لیگ برتری را سخت‌تر کند.
سازمان لیگ و مقررات خاص
البته سازمان لیگ مقررات خاصی را برای جذب بازیکنان خارجی در لیگ برتر تعیین کرده و طبق آئین‌نامه جدید نقل‌وانتقالات بازیکنان حرفه‌ای فوتبال ایران، هر باشگاه لیگ برتری می‌تواند حداکثر ۴ بازیکن خارجی را استخدام کند که یکی از آنها الزاماً باید آسیایی باشد. بازیکنان کشورهای آفریقایی و آمریکای شمالی باید حداقل در ۳ سال گذشته عضو تیم ملی بزرگسالان کشور متبوع را داشته و یا حداقل در ۵ سال گذشته عضو تیم ملی امید کشور متبوع را داشته باشند. بازیکنان اروپایی یا آمریکای جنوبی و یا بازیکنان سایر قاره‌ها، شاغل در اروپا و آمریکای جنوبی باید حداقل در سه فصل گذشته عضویت در دو رده بالای مسابقات کشور مبدأ را داشته باشند.
نظارت بیشتر از سوی مسئولان
این قوانین زیاد محکم نیست و باید در مورد دستمزدهایی که از سوی باشگاه‌ها به بازیکنان خارجی داده می‌شود که دستمزدهای بالا و گرانی هم است، نظارت بیشتری شود تا باشگاه‌ها دچار چالش نشوند. باشگاه پرسپولیس در سال ۱۳۸۵ رافائل را جذب کرد، اما بدون تست پزشکی، بعد که معلوم شد او بیماری هپاتیت دارد قراردادش یک طرفه فسخ شد و او نیز شکایت کرد. شکایتی که باعث شد ۶ امتیاز از پرسپولیس کسر شود و اگر آن گل دقیقه ۹۶ سپهر حیدری نبود، همین شکایت، قهرمانی دراماتیک فصل ۸۷ - ۱۳۸۶ را از چنگ این تیم در می‌آورد. تبعات جذب رافائل فقط کسر امتیاز نبود. این باشگاه علاوه بر مبلغ قرارداد او، ۱۴۲ هزار یورو هم برای حق دادرسی فیفا و جریمه‌شان پرداخت کرد!
از ممدو تال تا گولچ
پرسپولیس در زمان مربیگری حمید استیلی در فصل ۹۱ - ۱۳۹۰ حال و روز خوبی نداشت و بازیکنان ضعیف به راحتی جذب تیم می‌شدند. یکی از آنها ممدو تال مدافع بورکینافاسویی بود که در چند بازی ذخیره و در زمان‌هایی هم که بازی می‌کرد مثل جونیور، حرص هواداران را در می‌آورد. باشگاه پرسپولیس ۱۰۰ هزار دلار به این بازیکن ضعیف خسارت داد تا رضایت دهد و باشگاه مشمول کسر امتیاز نشود! ماجرای آنتونی گولچ استرالیایی که در دومین سال حضور برانکو به پرسپولیس اضافه شد، در نوع خودش جالب است چون آنقدر در تمرینات ضعیف بود که حتی یک دقیقه هم بازی نکرد. گولچ بعد از سکونشینی و نیمکت‌نشینی متوالی قهر کرد!
یک پرنده فروش در پرسپولیس!
مسئولان وقت باشگاه پرسپولیس می‌توانستند که بابت قهر غیرحرفه‌ای آنتونی گولچ با شکایت و جمع کردن مستندات با او راحت فسخ کنند، دچار اشتباهی استراتژیک شدند و بدون اینکه معلوم شود چرا و چگونه، ناچار شدند ۳۲۳ هزار دلار به او به جز قراردادش خسارت بدهند. در فصل فصل ۸۷ - ۱۳۸۶ دلال‌ها، یک پرنده فروش را به‌عنوان فوتبالیست حرفه‌ای به پرسپولیس قالب کردند. پائولو روبرتو دی‌کارمو موقعیت‌هایی را هم که گل نکردنش سخت‌تر بود، گل نمی‌کرد. او آنقدر در پرسپولیس ضعیف کار کرد که ۳۵ درصد قراردادش یعنی ۷۰ هزار دلار ناقابل را گرفت و به تیم کوثر لرستان پیوست و جالب است بدانید آنجا هم گل نزد!
چگونه بازیکن بخریم؟
اکنون این سوال در ذهن اهالی فوتبال نقش می‌بندد یک باشگاه باید چگونه بازیکن خریداری کند؟! جیک کوهن، که یک وکیل ورزشی است و با بسیاری از بزرگان فوتبال همکاری داشته، در این رابطه می‌گوید: «باید برای نهایی کردن یک انتقال، سه مذاکره کلیدی بصورت همزمان انجام شود. مذاکره بین باشگاه خریدار و باشگاه فروشنده در مورد رقم انتقال، مذاکره بین باشگاه خریدار و مدیربرنامه‌های بازیکن در مورد شرایط بازیکن و مذاکره بین باشگاه خریدار و مدیربرنامه‌های بازیکن در مورد رقم انتقال. در پایان، این باشگاه فروشنده است که باید به باشگاه خریدار اجازه بدهد تا با بازیکن در مورد احتمال انتقالش مذاکره کند.»
مذاکره از طریق واتساپ
باشگاه خریدار پیش از اینکه از باشگاه فروشنده اجازه رسمی بگیرد، به نحوی از بازیکن در مورد تمایلش به جدایی پرس‌وجو می‌کند. در واقع این موضوع می‌تواند موضوع حساسی باشد و ممکن است، حتی باعث ایجاد اختلاف بین باشگاه‌ها شود، همانطور که باشگاه ساوتهمپتون، لیورپول را به وسوسه کردن «فن‌دایک» برای جدایی متهم کرد. از لحاظ ابزاری، بیشتر این مذاکرات از طریق پیام‌رسان واتساپ انجام می‌شود.
خیلی از مدیربرنامه‌ها و مسئولین اجرایی باشگاه‌ها ترجیح می‌دهند به دلایل مختلف از واتساپ استفاده کنند. در حقیقت تلفن همراه همیشه در دسترس همه هست و ارسال پیام از طریق آن راحت‌تر از ایمیل است. نه مثل مدیران ما که به ترکیه سفر می‌کنند تا بازیکن بخرند!
بهترین زمان جذب بازیکن
شاید کمی عجیب به نظر برسد، اما در سال ۲۰۱۷، واتساپ ابزار اصلی در نقل‌وانتقالات فوتبال بود. درست‌ترین انتقال در شروع نقل‌وانتقالات تابستانی بوده، زیرا سال مالی باشگاه‌ها از آن زمان است. از طرفی باشگاه فرصت این را دارد که چند روز پیش از شروع نقل‌وانتقالات بازیکنی را جذب کند، علاوه بر آن فرصت این را دارد که با اسپانسر خود وارد مذاکره شود و پرداختی را بالا ببرد. برخی انتقالات بخاطر مذاکرات دو باشگاه یا بازیکن برای بندهای مختلف احتمال دارد زمان بیشتری ببرد. دلایل منطقی دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند یک انتقال را به تاخیر بیندازد.
قراردادهای قرضی
خیلی از بازیکنان که در آستانه انتقال هستند، با تیم‌های ملی کشورشان در یک تورنمنت ملی حضور دارند و پس از آن نیز می‌خواهند از اولین روزهای استراحت‌شان لذت ببرند. باشگاه‌ها نیز دوست دارند بازیکن موردنظرشان در تمرینات پیش فصل حضور داشته باشد، اما ممکن است به همین دلیل آن بازیکن انتقال خود را به باشگاه جدید تاخیر بیاندازند تا بتوانند از تعطیلات خود بیشتر بهره ببرد. این تصور غلط وجود دارد که باشگاه‌ها به خواست خود بازیکنان را بصورت قرضی راهی تیم‌های دیگر می‌کنند. در تمام قراردادهای قرضی، بازیکن شخصاً باید موافقت خود را اعلام کند. هیچ بازیکنی به خواست باشگاه بصورت قرضی راهی تیم دیگری نخواهد شد.
رقم انتقال بازیکن
هیچ مربی‌ای در موضوع رقم انتقال یک بازیکن دخالتی ندارد. به ندرت دیده می‌شود که یک مربی در مورد رقم یک انتقال یا بندهای کلیدی قرارداد دخالت کند. در حقیقت، رقم یک انتقال در طول قرارداد یک بازیکن پس از مدتی از بررسی‌ها خارج می‌شود. بنابر این وقتی باشگاهی برای یک بازیکن ۴۰ میلیون پوند پول می‌دهد و قراردادی ۵ ساله با او امضا می‌کند، رقم انتقال او برای ۵ سال آینده، به ازای هر سال ۸ میلیون پوند حساب می‌شود، نه برای یک فصل. علاوه بر رقم انتقال، حقوق نیز برای حساب هزینه یک بازیکن باید بررسی شود. این شامل حقوق مستقیم او از باشگاه، حق پخش تصاویر، حق انتقال و پاداش‌هایی می‌شود که بسته به نمایش بازیکن فعال خواهند شد.
رقم فسخ چیست؟
برخی مواقع، بازیکنی که رقم فسخ در قراردادش وجود دارد، شانس این را دارد که در صورتی‌که باشگاهی تمایل به جذب او دارد، با پرداخت رقم فسخ، به باشگاه جدید بپیوندد. البته دو نوع رقم فسخ وجود دارد: اول رقم فسخ واقعی و دوم رقم فسخ توافقی. رقم فسخ واقعی بدین شکل است که امکان انتقال یک بازیکن به باشگاهی دیگر، بدون مذاکره با باشگاه فروشنده در صورت پرداخت این بند را به وجود می‌آورد. البته این بندها ممکن است خیلی زیاد باشند، اما برخی باشگاه‌ها حاضر به پرداخت رقم بالاتر می‌شوند تا با رقیب خود وارد مذاکره نشوند و با این کار به حریف ضربه می‌زنند.
برخی باشگاه‌های پرتغالی، رقم فسخ را دو، سه یا چهار برابر رقم پرداختی خود برای یک بازیکن به ثبت می‌رسانند تا اینگونه به رقیب ضربه بزنند. اما، رقم فسخ توافقی تقریباً بی‌معنی است، بدین ترتیب که گاهی باشگاه فروشنده را مجبور می‌کند وارد مذاکره شده و درخواستش را اعمال کند.