حال خدای‌ناکرده اگر برای یکی از مشکلاتش اعتراض کند، هزاران برچسب و اتهام به سویش روانه می‌شوند. در این میان دغدغه وزارت چیست؟ شیوه‌نامه انضباطی جدیدتری را تدوین کرده و جایگزین می‌کند. بر اساس آیین‌نامه انضباطی دانشجویانِ جمهوری اسلامی مصوبه جلسه ۳۵۸ شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۷۴، چندین شیوه‌نامه و دستورالعمل توسط وزارت علوم و بهداشت تدوین شده است. بعد از شیوه‌نامه اجرایی سال ۸۸، به‌منظور تنظیم دقیق‌تر احکام انضباطی دانشجویان، دستورالعملی در سال ۹۴ تدوین شد که تا حدودی باعث بازگشت امید برای گشایشی در روند برخوردهای انضباطی با دانشجویان می‌شد. اما با تصویب آخرین شیوه‌نامه در مردادماه ۹۸ و ابلاغ آن در شهریورماه، مشخص شد دانشگاه با دانشجو سر آشتی ندارد.
... دانشجویی که صدای اعتراض خود را بلند می‌کند، از حق صنفی خود دفاع می‌کند، برای بهبود شرایط می‌جنگد، تلاش می‌کند تا در فضای بسته سیاسی اندکی نفس بکشد، محکوم و دستگیر می‌شود تا از تحصیل و فعالیت که هیچ از آزادی و زندگی عادی هم محروم شود، باشد که درس عبرتی شود برای بقیه. حتی اگر دانشجویی زیست متفاوتی با آنچه از دید سیاست‌گذاران فرهنگی معیار تعریف می‌شود، داشته باشد، به مذاق بعضی‌ها خوش نمی‌آید و از هر دستاویزی برای حذف سلایق متفاوت استفاده می‌کنند. در این میان، ناشیانه انتظار می‌رفت نهاد دانشگاه که قرار بود امن باشد نه امنیتی، محفوظ نگه داشته شود.
اما شیوه‌نامه جدید وزارت علوم اهداف دیگری را نمایان می‌کند. تنبیه‌ها سخت‌تر می‌شوند، حکم انضباطیِ منع موقت از تحصیل، از یک ترم به حداکثر ۶ ماه تغییر کرده که عملاً باعث می‌شود دانشجوی تحت حکم تا دو نیمسال از تحصیل محروم شود. تنبیهاتِ تخلفات گاهی سنگین‌تر شده و در مواردی که دانشجو از تحصیل منع می‌شود، اگر تمامی واحدهای خود را پاس کرده باشد، از اعطای مدرک تحصیلی یا گواهی موقت واحدهای درسی به وی جلوگیری می‌شود. روح شیوه‌نامه جدید برای دانشجوی خاطی، رویکردی تنبیهی دارد و به کنکاشی حقوقی نیاز است که روشن کند که این برخوردهای سنگین‌تر چه تأثیری در کاهش آسیب و اصلاح خواهد داشت.
گذر شما بیشتر به کمیته انضباطی می‌افتد!
بعضی عبارات به‌کاررفته در شیوه‌نامه جدید به‌قدری مبهم و کلی است که دست کمیته انضباطی برای محکوم کردن باز است و احتمالاً به سلیقه شخصی اعضای این کمیته بستگی دارد. تخلفات جدیدی نیز تعریف شده‌اند تا هیچ‌یک از انواع فعالیت‌های دانشجویان از تیغ کمیته انضباطی در امان نمانند. در ماده‌ای که به تخلفات رایانه‌ای می‌پردازد، انتشار موضوعات غیراخلاقی در فضای وب تعریف روشنی ندارد. در ضمن اگر تخلف دارای ابعاد گسترده‌ای باشد، دانشجو به حداکثر اخراج از دانشگاه و محرومیت از تحصیل در کلیه دانشگاه‌ها تا پنج سال محکوم می‌شود و این «ابعاد گسترده» تعریف مشخصی ندارد. آیا انتشار عکسی در صفحه شخصی اینستاگرام که دارای دسترسی عمومی است و تنها به‌زعم مسئولِ مربوطه با عرف جامعه منطبق نیست، می‌تواند در ذیل بند انتشار موضوعات غیراخلاقی و در ابعاد گسترده قرار بگیرد؟
در شیوه‌نامه جدید، کفه ترازو به سمت مسئولان دانشگاه سنگینی می‌کند؛ در ترکیب اعضای شورای بدوی دانشگاه به‌جز یک نفر همگی توسط معاون فرهنگی دانشگاه پیشنهاد می‌شوند و نفر باقی‌مانده نماینده مسئولِ دفترِ نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه یا عضو هیئت‌علمی به پیشنهاد نماینده نهاد است در حالی که در شیوه‌نامه قبلی دو عضو دانشجو به پیشنهاد دانشگاه انتخاب می‌شدند و تعداد اعضای غیردانشجو نیز کمتر بود. در ترکیب شورای تجدیدنظر و رسیدگی در شورای تجدیدنظر نیز اختیار بیشتری برای معاونان دانشگاه در نظر گرفته شده است.
خلاصه اینکه اندک عدالتی که در لابه‌لای ماده‌های دستورالعمل‌های گذشته می‌توانستیم پیدا کنیم، نیز از بین رفته است. با توجه به آیین‌نامه اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی، هدف آیین‌نامه حراست از قداست علم و اخلاق و دفاع از حقوق عمومی دانشجویان است. اما شیوه‌نامه جدید، دانشجو را در معرض برخورد سلیقه‌ای قرار می‌دهد و شرایط منصفانه در روند بررسی را نیز مخدوش کرده و حتی حق استفاده از نماینده و همراه را نیز که در آیین‌نامه قبلی ذکر شده بود، حذف کرده است. در گذشته برخوردهای غیرقانونی و غیرمنصفانه علیه دانشجویان چه از سوی نهاد دانشگاه و چه از سمت نهادهای دیگر کم نبوده و بعد از این نیز نخواهد بود. تصویب این شیوه‌نامه به بسیاری از برخوردهای این‌چنینی مشروعیت خواهد بخشید...
*تذکر: این مقاله از مطالب منتشره در نشریات دانشجویی است که ایرنا برای بازتاب دیدگاه دانشجویان آن را بازنشر می‌کند و طبعا این اقدام به معنای تایید موضع یا محتوای آن نیست.
-----------------------------------------------------------------------------------
نشریه آذر، دانشگاه تربیت مدرس/ با تلخیص