واسپاری و واگذاری صدور اسناد تک‌برگی به دفاتر اسناد رسمی در حالی است که این دفاتر و کانون سردفتران خود کم مشکل ندارد؛ از مسئله انحصارگری، تقسیم ناعادلانه اسناد و چندشغله‌های نجومی‌بگیر گرفته تا خرید و فروش امتیاز سردفتری. اینها همه معضلاتی است که کانون دفاتر با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
عظیمیان در ادامه سخنانش و در توضیح بیشتر خبر «طرح واگذاری صدور اسناد تک‌برگی به دفاتر اسناد رسمی» گفته است: به احتمال زیاد هم در حوزه صدور سند مالکیت تک‌برگ توسط دفاتر اسناد رسمی این اتفاق خواهد افتاد و هم در حوزه واگذاری قسمتی از اجرا به دفاتر اسناد رسمی، تغییراتی را شاهد خواهیم بود. نایب رئیس هیئت مدیره کانون سردفتران و دفتریاران همچنین به برگزاری جلسه دیگری با حضور مدیرکل نظارت سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مبنی بر دستور رئیس سازمان ثبت اسناد برای بازرسی از دفاتر اسناد رسمی استان تهران اشاره و اعلام کرد: در این جلسه پیشنهاد شد بازرسان صرفاً به امور شکلی اکتفا نکنند و امور فنی در دفاتر اسناد رسمی نیز بررسی شود. البته دفاتری که قواعد و مقررات را به‌صورت فنی رعایت نمی‌کنند زیاد نیستند. این مقام مسئول در کانون سردفتران گفت: همچنین هماهنگی لازم ایجاد شد تا از سردفتران با تجربه اسناد رسمی هم استفاده شود و احتمالاً حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ سردفتر را معرفی می‌کنیم تا از ظرفیت این افراد در بازرسی فنی دفاتر اسناد رسمی استفاده شود.
حسین رضوی یک سردفتر است که در مورد تبعات و پیامدهای این اقدام سازمان ثبت به ایرناپلاس می‌گوید: سال‌هاست که سازمان ثبت و کانون سردفتران به دلیل وابستگی به دستگاه قضایی، به‌ویژه در دوران مدیریت سابق در خفقان رسانه‌ای در مورد انتقاد از مجموعه و بدنه دستگاه قضایی به سر می‌برد، اما ظاهراً در مدیریت جدید و تحولات جدید به این موارد رسیدگی و این مسائل مرتفع شده است. یکی از مشکلاتی که نمی‌توانستیم در مورد آن صحبت کنیم، عدم رسیدگی به صنف سردفتران و امور ثبتی بود.
همگرایی بیشتر با سازمان ثبت و قوه‌قضاییه
رضوی توضیح می‌هد: در تاریخ ۹۶/۱۰/۱۷ در صداوسیما برنامه‌ای در انتقاد به رئیس وقت سازمان ثبت روی آنتن رفت، در مورد همین اسناد تک‌برگی؛ البته در آن برنامه منظور مجری تولید اسناد تک‌برگی توسط دفترخانه نبود، بلکه انجام امور تعویض سندهای دفترچه‌ای به تک‌برگی بود. سند ترک‌برگی همان «کاداستری» که در میان دفترداران مشهور است. کاداست کلمه‌ای فرانسوی است به معنی نقشه‌برداری به‌روز املاک یا همان زمین. این یک امر بسیار ضروری است که در کل دنیا به آن پرداخته شده است؛ به‌ویژه که برای جلوگیری از زمین‌خواری، دست‌درازی به اراضی ملی و افزایش و تضمین دقت در اسناد مالکیت افراد با استفاده از نقشه‌برداری‌های هوایی و کدهای دقیق هم کارآمد است.
رضوی می‌گوید: این موضوع کاداست سال‌هاست رواج دارد و تبدیل اسناد دفترچه‌ای به اسناد تک‌برگی را به دلیل گسترگی در تهران به دفترخانه‌ها دادند. گفتند شما (دفترخانه) مدارک را بگیرید و بفرستید که مراجعه‌کننده یا پیشخوان همین دفاتر اسناد باشند. بعد شما اسناد را بگیرید و برای ثبت ارسال کنید تا سند را صادر کند. الان چیزی که من دارم می‌بینم، این است که با توجه به هجمه‌ها و نقدهایی که به کانون شده است، ظاهراً خواسته‌اند خودی نشان بدهند؛ به‌نوعی همگرایی بیشتر با سازمان ثبت و قوه قضاییه.
چگونگی واسپاری
این سردفتر می‌افزاید: در عین حال، آقای عظیمیان بحث واسپاری را مطرح کرده‌اند. این واسپاری سابقه چندین ساله دارد و موضوع تازه‌ای نیست. اما در مورد صدور اسناد مالکیت، اولین بار است که دارد مطرح می‌شود. در واسپاری‌ها نفس عمل یک مسئله است؛ اینکه چه نوع کارهایی با چه شرایطی به دفاتر اسناد رسمی واسپاری شود و مهم‌تر از آن، چگونگی این واسپاری مسئله دیگر است؛ آن هم با توجه به انتقاداتی که درباره آنها مطرح شده است. برای مثال، در تهران بعضی از دفاتر اسناد، سابقه خوبی در بحث دریافت بیش از اندازه هزینه تنظیم سند ندارند. در دفاتر اسناد رسمی این مبلغ تحت عنوان «اضافات» که اصطلاحی بوده از قدیم و از زمان طاغوت مرسوم بوده است؛ این در تهران پذیرفته شده است. چندی پیش هم روزنامه آفتاب یزد گزارشی تحت عنوان «زیرمیزی سردفتران» منتشر کرد. هر چند واکنش کانون را به همراه داشت اما به نظر جوابیه کانون درست نبود؛ چراکه این مسئله هست و نباید انکارش کرد. اما مواردی هم هستند که سالم کار کنند. همین امروز یکی از دوستان یک وکالت‌نامه کاری فرستاده بود. از او پرسیدم با چه مبلغی برایت انجام دادند، گفت: ۶۱ هزار تومان در خیابان ملاصدرا. با توجه به ذهنیتی که ما از تهران داریم، انتظار داشتم این کار را ۱۰۰ هزار تومان انجام داده باشند، اما وقتی گفت ۶۱ هزار تومان، خیلی خوشحال شدم که این کار در بالاشهر تهران با قیمت مناسب انجام شده و قانونی عمل کرده‌اند.
مسئله اصلی؛ عدم نظارت و بازرسی
در این میان، یک سردفتر دیگر که تمایلی به ذکر نامش در گزارش ندارد در ارتباط با دلیل رواج پدیده دریافت اضافه مبلغ، به نبود نظارت و بازرسی اشاره کرده و به ایرناپلاس می‌گوید: همین هفته گذشته ریاست قوه‌قضاییه هم در این باره گفتند که بازرسی دفترخانه‌ها به دور از جنجال رسانه‌ای صورت بگیرد و در همان جلسه، دکتر خداییان، رئیس سازمان ثبت تأکید کرده و گفته حدود ۱۰۰ نفر را آموزش داده‌اند که در بحث نظارت و بازرسی وارد شوند. این نشان‌دهنده کوتاهی‌های چندین سال گذشته است.
وی اظهار می‌کند: من یادم هست که آقای احمدعلی قاسمی، سردفتر سابق ۲۹۹ و عضو سابق کانون سردفتران می‌گفت: دفتر من حدود ۱۴ سال است بازرسی کلی نشده؛ این خیلی عجیب است. دفترخانه‌ای که اینقدر قدرت مانور و اختیار دارد و می‌تواند برای خودش سند تولید کند، سال‌های سال بازرسی نشود. این همان چیزی است که به‌تازگی مورد توجه رئیس سازمان ثبت قرار گرفته است. این ضعف، خیلی از دفاتر را دچار آسیب کرده است.
این سردفتر تصریح می‌کند: سال گذشته در یک از استان‌ها بازرسی خیلی خوبی داشتیم. این گزارش بازرسی تحت عنوان گزارش شماره ۴۷ بازرسی استانی انجام شد و موارد عدیده‌ای از آسیب‌هایی که مربوط به اسناد خودرو و مشخصاً در مورد تأییدیه‌های مجعول نقل و انتقال خودرو بود و باعث تضییع حقوق بیت‌المال و حقوق دولتی می‌شد، به انضمام آسیب‌هایی که در بخش تقسیم اسناد بود در این گزارش ذکر شده است. اما به دلایلی این موضوع مسکوت ماند. یعنی حتی بازرسی‌های سازمان ثبت در مواردی این چنین بایکوت می‌شود. احساس می‌کنم حتی در ارائه گزارش بازرسی به ادارات سازمان ثبت، دچار معضل و آسیب هستیم، چه برسد به بازرسی درون ادارات داخلی ثبت.
خودشان، خودشان را بازرسی می‌کنند
وی همچنین درباره انگیزه‌های سازمان ثبت در مسئله واسپاری توضیح می‌دهد: در مورد صدور اسناد مالکیت یکی از انگیزه‌های سازمان ثبت این است که این کار برای کانون سردفتران درآمدزایی کند. طبیعی است این کار بدون دریافت دستمزد انجام نمی‌گیرد. انگیزه دیگر این است که این مسئولیت را از دوش خود بردارند. دوم اینکه ادارات ثبت را خلوت کنند که این هم در راستای همان سیاست‌های کلی ثبتی است که مراجعه‌کنندگان را کاهش بدهند و به دفاتر پبشخوان که همان سردفتران باشند، واگذار کنند. باید به این نکته توجه کنیم که بازرسی سردفتر از سردفتر آسیب‌هایی در پی دارد. یکی از نهادهایی که می‌تواند از دفاتر بازرسی کند همین کانون سردفتران است. در بخشی از صحبت‌های آقای عظیمیان، نایب رئیس هیئت مدیره کانون سردفتران و دفتریاران، آمده است که ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر معرفی کنیم و از سردفتران باتجربه استفاده کنیم. مسئله اینجاست که سپردن این بازرسی‌ها به خود سردفتران که خودشان بخشی از پروسه بازرسی هستند، کار بیهوده‌ای است.
کانون سردفتران سابقه خوبی در بازرسی از دفاتر ندارد
این سردفتر می‌گوید: یعنی شما بشوید بازرس خودتان! این پروسه معیوب است و از همین الان هم معلوم است که این بازرسی، قانونی و درست پیش نمی‌رود؛ چرا که پیش از این، چنین اتفاق‌هایی افتاده و سردفتری که مأمور بازرسی بوده است، دوست فلان سردفتر بوده و «تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل»! یا کسی بوده است که با او مشکل و خصومت داشته که در این موارد مته به خشخاش می‌گذارند. بنابراین از بازرسی کانون سردفتران از دفاتر سابقه خوبی نداریم و این مسئله فسادزا و خطرآفرین است.