رئیس جدید صندوق بین‌المللی پول، کریستالینا جورجیوا دوره ریاست پنج‌ساله خود بر صندوق را از ۱۰ مهرماه، یعنی سه روز قبلآغاز کرد.
اولین ارتباط صندوق در دوره ریاست جدید با ایران، با یک تماس تلفنی بین رئیس این نهاد و رئیس کل بانک مرکزی کشورمان رقم خورده است. جورجیوا در این تماس تأکید کرد که صندوق بین‌المللی پول باید به بهترین نحو به کلیه اعضا خدمت‌رسانی کند و کمک‌های فنی خود را در اختیار آنها قرار دهد. همچنین کشورهای عضو به‌ویژه کشورهای در حال توسعه باید سهم عادلانه‌ای در بحث‌ها و تصمیم‌گیری‌ها داشته باشند و صندوق از هیچ‌گونه مساعدتی به اعضا از جمله بانک مرکزی ایران دریغ نخواهد کرد.
وظایف و اختیارات صندوق بین‌المللی پول
این صندوق چه وظایف و اختیاراتی برای خدمت‌رسانی و کمک به کشورهای عضو دارد؟ صندوق بین‌المللی پول، سازمانی متشکل از ۱۸۹ کشور است که در زمینه تقویت همکاری پولی جهانی، تأمین ثبات مالی، تسهیل تجارت بین‌المللی، افزایش اشتغال، بهبود رشد پایدار و کاهش فقر در دنیا فعالیت می‌کند. صندوق بین‌المللی پول در سال ۱۹۴۵ / ۱۳۲۴ ایجاد شده و هم‌اکنون ۱۸۹ کشور، عضو آن هستند.
هدف اولیه صندوق بین‌المللی پول، تضمین ثبات در نظام پولی بین‌المللی است؛ نظامی که به‌وسیله نرخ‌های ارز و پرداخت‌های بین‌المللی به کشورها امکان می‌دهد با یکدیگر تجارت کنند. در به‌روزرسانی اساسنامه صندوق در سال ۲۰۱۲ / ۱۳۹۱ تمامی حوزه‌های اقتصاد کلان و بخش مالی که پشتیبان ثبات جهانی هستند، پوشش داده شده است.
سه مأموریت صندوق بین‌المللی پول
مأموریت اولیه صندوق بین‌المللی پول، تضمین ثبات نظام پولی بین‌المللی است که به این وظیفه از سه راه، رسیدگی می‌شود: رصد اقتصاد جهانی و اقتصاد کشورهای عضو، وام‌دهی به کشورهایی دارای اختلال در تراز پرداخت‌ها و ارائه کمک‌های فنی به اعضا.
صندوق بین‌المللی پول بر نظام پولی بین‌المللی نظارت می‌کند و اقتصاد و سیاست‌های مالی ۱۸۹ کشور عضو را رصد می‌کند. به‌عنوان بخشی از این فرآیند، که در هر دو سطح جهانی و ملی انجام می‌شود، صندوق، ریسک‌های محتملی که ثبات اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، اعلام می‌کند و توصیه‌هایی برای اصلاحات سیاستی مورد نیاز، ارائه می‌دهد.
صندوق بین‌المللی پول، وام‌هایی را برای اعضایی که مشکلات بالقوه یا بالفعل در تراز پرداخت‌های خود دارند، ارائه می‌دهد. این وام‌ها به دوباره‌سازی ذخایر بین‌المللی، ثبات پول ملی، ادامه پرداخت برای واردات و بازگشت به شرایطی برای رشد قوی اقتصادی در این کشورها، کمک می‌کند. نرخ بهره وام‌های صندوق برای کشورهای کم‌درآمد، صفر است.
صندوق بین‌المللی پول با دولت‌های سرتاسر جهان برای مدرن کردن سیاست‌ها و نهادهای اقتصادی‌شان همکاری می‌کند و آموزش‌های لازم را به مردم آنها ارائه می‌دهد. این موارد به تقویت اقتصاد کشورها، ارتقای رشد و اشتغال‌زایی این کشورها کمک می‌کند.
کدام کشورها از صندوق بین‌المللی پول وام گرفتند؟
وام‌های فعال صندوق در حال حاضر در مجموع حدود ۲۰۰ میلیارد دلار است که به کشورهای آرژانتین، اکوادور، مصر، عراق، اردن، اوکراین، تانزانیا و ۱۶ کشور آفریقایی دیگر داده شده است. بخش عمده منابع صندوق بین‌المللی پول برای وام‌دهی، از طریق سهمیه اعضا فراهم می‌شود. هر یک از کشورهای عضو، با توجه به توان اقتصادی و جایگاهش در اقتصاد جهانی، سهمیه خاص خود را دارد و مطابق آن، حق عضویت پرداخت می‌کند. البته ذخایر طلا هم یکی دیگر از دارایی‌های صندوق بین‌المللی پول هستند.
حق برداشت مخصوص یا SDR نیز از دیگر ذخایر دارایی صندوق بین‌المللی پول است که در سال ۱۹۶۹ / ۱۳۴۸ توسط صندوق، معرفی شده تا مکمل ذخایر رسمی کشورهای عضو باشد. SDR به‌صورت سبد ارزی تعریف می‌شود که با استفاده از میانگین وزنی دلار آمریکا، یورو، یوان چین، ین ژاپن و پوند انگلیس، ارزش‌گذاری می‌شود.
۲۵ درصد از حق عضویت کشورها بر اساس SDR و مابقی آن، به‌صورت پرداخت بر اساس پول ملی، قابل انجام است. آمریکا با ۱۷.۴۶ درصد، بیشترین سهمیه را در صندوق دارد و پس از آن ژاپن با ۶.۴۸ و چین با ۶.۴۱ درصد قرار دارند.
رابطه ایران و صندوق بین‌المللی پول
ایران در سال ۱۳۲۴ به عضویت صندوق درمی‌آید و سهمیه کشورمان در صندوق در ابتدای عضویت، ۲۵ میلیون دلار بوده و در طول این سال‌ها، بارها سهمیه خود را در این نهاد افزایش داده‌ایم. هم‌اکنون سهمیه ایران در صندوق بین‌المللی پول، ۳ میلیارد و ۵۶۷ میلیون و ۱۰۰ هزار دلار SDR یعنی حدود ۴ میلیارد و ۸۶۰ میلیون دلار است. نرخ SDR به‌صورت روزانه اعلام می‌شود و این ارزش دلاری، با استفاده از نرخ برابری دوم اکتبر ۲۰۱۹ / ۱۰ مهر ۱۳۹۸، محاسبه شده است. حدود یک سال پیش، هیئت وزیران به بانک مرکزی اجازه داد بیش از ۴۸۳۴ میلیارد تومان بابت حفظ ارزش ریال در برابر حق برداشت مخصوص به صندوق بین‌المللی پول پرداخت کند.
در حال حاضر، ایران وام یا توافق بلاتکلیف و همچنین توافق جدیدی برای دریافت وام از صندوق ندارد. اما پیش از این در سال ۱۹۵۱ / ۱۳۳۰ و بعد از مسائل اقتصادی و اجتماعی به‌وجود آمده پس از جنگ جهانی و کاهش درآمدهای نفتی، صندوق، ایران را واجد شرایط دریافت وام تشخیص داد و تا سال ۱۹۷۱ / ۱۳۵۰ در مجموع ۱۸۴.۲ میلیون SDR از صندوق گرفتیم که تا سال ۱۹۷۳ / ۱۳۵۲ بازپرداخت شد.
با این وصف از ۴۸ سال پیش تا کنون، ایران هیچ گونه وامی از این صندوق دریافت نکرده است.