اخیراً خبرگزاری‌های خارجی اعلام کردند دو کشتی ایرانی در سواحل برزیل بی‌سوخت مانده و با اینکه بار خریداری شده آنها از اقلام تحریمی محسوب نمی‌شود، اما به دلیل امتناع شرکت دولتی برزیل از ارائه سوخت به آنها، امکان حرکت از آنها سلب شده بود. محموله این کشتی‌ها ذرت برزیلی بوده و مذاکره و شکایت برای سوخت‌گیری تا مدتی ناکام مانده بود تا اینکه اخیراً سوخت‌گیری این دو کشتی انجام شد. روابط عمومی شرکت کشتی‌رانی به خبرنگار ایرناپلاس گفت: در زمان مقتضی و رفع شرایط حساس، اطلاع‌رسانی انجام می‌شود.
در حال حاضر، رفت‌وآمد کشتی‌های ایرانی به دلیل تحریم سازمان کشتی‌رانی از سوی آمریکا، سخت و هزینه‌بر شده است. سیاست آمریکا این است که با ژست انسان‌دوستانه‌ای اعلام می‌کند مواد غذایی و دارو را برای مردم ایران تحریم نکرده، اما نمی‌گوید این مواد غذایی قرار است با چه ابزاری وارد کشور شود. ایرناپلاس در گفت‌وگو با دو کارشناس که تجربه‌های عینی در زمینه حمل‌ونقل دریایی در زمان تحریم داشته‌اند، ابعاد فنی موضوع را بررسی کرده است. یکی از این کارشناسان در حوزه کشتی‌رانی فعالیت می‌کند و دیگری مسئول فروش نفت در دوره تحریم‌های قبلی است.
از تجربه تحریم قبلی استفاده نکردیم
احمد هاشمی، مدیرعامل اتحادیه حمل‌ونقل دریایی و رئیس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق تعاون در این گفت‌وگو معتقد است که باید از تجربه تحریم قبلی استفاده می‌کردیم. به گفته وی، زمانی فرصت داشتیم که حمل‌ونقل دریایی خود را خصوصی کنیم، چون سازوکار تحریم کمتر بر شرکت‌های خصوصی اعمال می‌شود. ولی ما بر شرکت کشتی‌رانی جمهوری اسلامی و زیرمجموعه آن بسنده کرده و کمتر به ظرفیت‌های بخش خصوصی در این زمینه توجه کردیم. بالای 90 درصد حمل‌ونقل اقیانوسی ما دولتی است و از همین رو، این بخش مستلزم ورود بخش خصوصی است. از سوی دیگر، تجربه تحریم‌های قبلی نشان داد که شرکت کشتی‌رانی جزو اولین شرکت‌های تحت تحریم بود، در حالی که شرکت‌های خصوصی کشتی‌رانی بدون وجود مشکلی فعالیت می‌کردند.
وی اضافه کرد: علاوه بر این، شرکت‌های خصوصی راه دور زدن تحریم را بهتر از هم‌صنفان دولتی شناسایی و عملیاتی می‌کنند؛ زیرا کشتی‌های دولتی بسیار راحت ردیابی می‌شوند، اما این موضوع برای شرکت‌های خصوصی بسیار کمتر اتفاق می‌افتد.
هاشمی به این سؤال که آیا امکان ندارد کشتی‌های تجاری ما با پرچم دیگری فعالیت کنند، پاسخ داد: در کشتی‌ها علامت و نشانه‌هایی برای شناسایی وجود دارد که حتی در صورت تغییر پرچم نیز هویت، مالک و کشور آنها را بازشناسی می‌کند. یکی از این علامت‌ها شماره IMO است که در زمان ثبت کشتی در سازمان بین‌المللی دریانوردی به هر کشتی اختصاص داده شده و در اسناد و مدارک کشتی آنها ثبت شده است. این شماره مهم‌ترین علامت شناسایی کشتی‌های دنیا محسوب می‌شود. علاوه بر این شماره، همان‌گونه که در کشتی‌های جنگی هم مشاهده می‌شود، به کشتی‌های غیرنظامی نیز یک معرف بین‌المللی از سوی سازمان بین‌المللی دریانوردی اختصاص داده می‌شود که مختص آن کشتی است و بیانگر اطلاعات آن کشتی از جمله کشور محل ثبت، نوع کشتی و اطلاعاتی از این قبیل است.
وی در همین رابطه افزود: استفاده از معرف بین‌المللی یکی از روش‌های شناسایی کشتی‌ها و همین‌طور ناوهای جنگی است که در این روش به هر ناو مربوط به یک کشور، یک معرف که از چند حرف انگلیسی ترکیب شده، اختصاص داده می‌شود.
بنابراین به گفته این فعال کشتی‌رانی، اگرچه حمل ونقل می‌تواند با پرچم دیگری هم انجام شود، اما مالک و تبعیت آن را به‌راحتی ردیابی می‌کنند و این کار برای آنها اصلاً سخت و پیچیده نیست.
وی در ادامه بیان کرد: متأسفانه اینها اهرم‌هایی است که برای فشار بر ایران استفاده می‌کنند. این موضوع هم برای تأمین کالاهای و مواد اولیه وارداتی و هم برای حمل‌ونقل مشکل ایجاد می‌کند.
هاشمی همچنین درباره مسئله بیمه کشتی‌های ایران در زمان تحریم گفت: شناورهای کوچک در حال حاضر مشکل بیمه‌ای ندارند، زیرا سازمان بیمه‌گر آنها شرکت‌های داخلی هستند. در زمینه کشتی‌های بزرگ هم باید گفت که تحریم‌های قبلی موجب شد تا حد بسیار زیادی متکی به بیمه‌گرهای داخلی شوند.
سوخت‌گیری سیار کار را برای کشتی‌های ایرانی راحت کرده است
محمدعلی خطیبی هم که در دوره تحریم‌های قبلی در قامت معاون وزیر نفت، مسئولیت فروش نفت ایران را بر عهده داشت، از تجربیات حمل‌ونقل دریایی در زمان مسئولیتش می‌گوید: مشکلاتی در حوزه حمل‌ونقل داشتیم، اما با تلاش و ریسک کردن همکاران رفع می‌شد.
خطیبی معتقد است: قبلاً کشتی‌ها برای سوخت‌گیری نیاز داشتند که در اسکله یک شهر ساحلی لنگر بیندازد، اما اکنون سوخت‌گیری سیار باب شده و تنها نیاز است در میان آب‌های آزاد با یک سوخت‌رسان سیار تماس گرفته شود و موقعیت خود را به آنها نشان دهند. بنابراین الان کشتی نیاز ندارد برای سوخت‌گیری جایی برود و در هرجایی در میان آب‌های آزاد قابلیت سوخت‌گیری وجود دارد. از آن جایی که ما دوستان زیادی در میان کشورهای آمریکای جنوبی داریم، می‌توان از طریق تماس با کشتی‌های این کشورها به سوخت رسید، در صورت ممانعت کشور برزیل، کشتی ما می‌تواند وارد آب‌های بین‌الملل شود و در آنجا سوخت‌گیری کند.
وی در ادامه با بیان اینکه در دوره تحریم‌های سابق با دور زدن تحریم‌ها و به‌طور روزانه یک میلیون بشکه نفت صادر می‌کردیم، اضافه کرد: جزییات این تجربه موفق در بدنه مدیریتی وزارت نفت وجود دارد؛ تجربه‌ای که امکان استفاده از آن هم وجود دارد، اما مشخص نیست چرا از آن استفاده نمی‌شود.
خطیبی با بیان اینکه البته استفاده از این تجربیات همراه با ریسک بزرگی همچون قرار گرفتن نام اشخاص استفاده کننده در لیست تحریم‌ها است، ادامه داد: اسم بنده و برخی دیگر از مسئولان وزارت نفت در دوره تحریم اول در لیست تحریم‌ها هستند، اما نشنیده‌ام از مسئولان فعلی نام کسی در این لیست برود.