وزارت بهداشت می‌گوید آمار مرگ و میر زودرس در کشور نگران کننده است. بر اساس آمار پارسال ۸۵ هزار مرگ‌ومیر در افراد زیر ۵۰ سال اتفاق افتاده است که این رقم دو درصد کل آمار و مرگ‌ومیر را شامل می‌شود. رضا ملک‌زاده معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در حالی این اتفاق را یک فاجعه خوانده است که به اعتقاد او با مرگ هر پدر و مادری، ستون خانواده از بین می‌رود. بیماری‌هایی که منجر به مرگ و میر زودرس می‌شوند عمدتاً غیرواگیردار هستند و به گفته کارشناسان در ۷۰ درصد موراد قابل پیشگیری هستند.
عوامل بالا رفتن آمار مرگ‌ومیر زودرس
اکبر نیک‌پژوه متخصص قلب و عروق در گفت‌وگو با ایرناپلاس درباره عوامل مؤثر در ابتلاء به بیماری منجر به مرگ در سنین پایین می‌گوید: «نخستین موضوعی که باعث می‌شود آمار مرگ و میر زودرس بالا برود افزایش میزان جمعیت است. تا چند سال پیش کشور ما جمعیت جوانی داشت و این جوانان در حال حاضر به سنین میانسالی نزدیک شده‌اند و همین باعث شده است که به نسبت جمعیت میزان مرگ و میر زودرس افزایش پیدا کند.»
دومین عاملی که نیک‌پژوه به آن اشاره می‌کند صنعتی شدن جوامع امروز است که شاید عامل اصلی در متفاوت شدن سبک زندگی افراد نسبت به دهه‌های گذشته باشد. او می‌گوید: در حال حاضر جمعیت شهری بیشتر شده و این به معنی این است که تعداد افرادی که در معرض استرس، فشارهای عصبی و آلودگی هوا هستند بیشتر شده است.
صحبت‌های نیک‌پژوه در حالیست که همین امروز (سه‌شنبه) پیروز حناچی شهردار تهران اعلام کرد که فقط در سال ۹۴ بیش از ۴ هزار و ۵۰۰ نفر در تهران به دلیل آلودگی هوا دچار ایست قلبی شده‌اند.
سبک تغذیه افراد در جوامع امروز هم در این موضوع دخیل است. به گفته نیک‌پژوه این روزها مردم ما بیشتر فست فود و غذای ناسالم و کنسرو شده می‌خورند، همین باعث شده تا میزان چاقی در بین افراد میانسال و جوان بالاتر رود. در این میان در حال حاضر دسترسی به مواد غذایی بیشتر شده، تحرک بدنی کمتر شده و همین در کنار استفاده از غذاهای ناسالم درصد افراد چاق در کشور را بالا برده است. همانطور که می‌دانید در ادامه چاقی بیماری‌هایی مثل افزایش قند خون و فشار خون بالا هم قرار دارد و می‌تواند باعث سکته در افراد شود.
مرگ زودرس در کشورهای دیگر هم وجود داشته است
نیک‌پژوه تاکید می‌کند: بنابراین عوامل مختلفی می‌توانند در این زمینه منشأ اثر باشند از عوامل جمعیتی گرفته تا عوامل محیطی و حتی نوع رفتار خود مردم. البته به اعتقاد او در حال حاضر میزان تشخیص بیماری‌ها توسط پزشکان هم نسبت به دهه‌های گذشته بیشتر شده و همین باعث می‌شود تا میزان آمار رسمی چنین مرگ و میرهایی بالاتر برود.
او می‌گوید: سایر کشورها از جمله کشورهای توسعه یافته مطمئناً از این مرحله عبور کرده‌اند. چرا که تا چند سال پیش دائماً این نگرانی از سوی این کشورها اعلام می‌شد که بیماری‌های قلبی و عروقی و چاقی آمار بالایی در این کشورها دارد که آنها با برنامه‌ریزی توانستند شیب صعودی آن را کنترل کنند.
راه‌های جلوگیری از مرگ‌ومیر زودرس چیست؟
اما مهترین سوالی که در این باره وجود دارد این است که چطور می‌تواند آمار مربوط به مرگ‌ومیر زودرس که هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی برای کشور دارد را کاهش داد. قطعاً علاوه بر دولت و نهادهای متولی مردم هم باید نسبت به این موضوع حساس بوده و آموزش‌های لازم را ببینند.
نیک پژوه در این باره می‌افزاید: قطعاً سیاستگذار این حوزه وزارت بهداشت است ولی این کاری نیست که فقط وزارت بهداشت بتواند از پس آن بربیاید. البته این وزارتخانه در ابتدا باید بررسی کند که این آمار واقعی هست یا نه. ثانیاً اگر آمار واقعی است و این درصد بالا رفته، علت‌یابی را در دستورکار خود قرار داده و همه موارد را بررسی کنند. بعد از آنکه عوامل مشخص شد، وزارت بهداشت به عنوان سیاستگذار سلامت می‌تواند توسط مجلس قوانینی را تصویب کند که به پیشگیری ابتدایی منجر شود.
پیشگیری ابتدایی مربوط به سیاست‌گذاری‌های کلی می‌شود. به این معنی که قوانینی به وجود آید تا مثلاً کارخانه‌های تولید مواد غذایی استانداردهای لازم را رعایت کنند. کارخانه روغن‌های نباتی ملزم به تولید روغن با ترانس پایین شوند یا کنسروها با نمک و مواد نگهداری کم‌خطر تولید شوند. به گفته نیک‌پژوه در مورد دیگر وزارت بهداشت می‌تواند به کمک مجلس مالیات بر خرده فروشی سیگار را تصویب کند تا دسترسی به سیگار گران‌تر و محدودتر شود. مثال دیگر است که مجلس با تصویب قوانین با منشا آلودگی هوا مبارزه کند، اجازه تردد خودروهای آلوده کننده را ندهد، سن معاینه فنی را کاهش دهد و برای خودروهایی که آلودگی کمتر ایجاد می‌کند سیاست‌های تشویقی اتخاذ کند. به همه این موارد «پیشگیری ابتدایی» گفته می‌شود که باعث می‌شود خود به خود مردم به مواد غذایی سالم، هوای پاک و مانند آن دسترسی داشته باشند.
سطوح پیشگیری کدامند؟
نیک‌پژوه معتقد است بخش اعظم پیشگیری به خود فرد برمی‌گردد. به گفته او در پیشگیری اولیه این خود فرد است که هنگام خرید از سوپرمارکت روغن با ترانس چرب پایین را انتخاب می‌کند یا ورزش را در برنامه روزانه و هفتگی خود قرار داده است و سیگار یا قلیان کشیدن را ترک می‌کند. در سطح دوم یا سطح ثانویه فرد مورد نظر غربالگری انجام می‌دهد و همین باعث می‌شود اگر علائم بیماری در او باشد زودتر تشخیص داده شود تا به مرحله مرگ و میر زودرس نرسد. در پیشگیری سطح سوم فردی که دچار بیماری یا سکته قلبی شده است، بازتوانی و فیزیوتراپی می‌شود یا در کلاس‌های آموزشی شرکت می‌کند تا این اتفاق برای او تکرار نشود. سطح چهارم پیشگیری هم وجود دارد که در آن توصیه شده است که اقدامات غیرضروری پزشکی انجام نشود.»
بنابراین جلوگیری از مرگ‌ومیرهای ناگهانی و زودرس در سنین پایین قابل پیشگیری است و انجام هر کدام از این مراحل در زمان مناسب می‌توان شیب صعودی آن را مدیریت کرد.