از مشاغل فنی در زمینه ساختمانی و کار در رستوران گرفته تا مشاغل تخصصی مهندسی و پرستاری؛ این‌ها موقعیت‌های شغلی پیشنهاد شده توسط برخی کشورهای خارجی برای نیروی کار ایرانی هستند که البته، بعد از ثبت‌نام در کاریابی‌های خارجی و بررسی شرایطی مانند سطح زبان، مدرک تحصیلی مرتبط و دوره‌های مهارتی، به گزینه‌های قابل‌دسترسی اشتغال، تبدیل می‌شوند.
البته جست‌وجوی شغل در خارج از کشور، بدون هزینه نیست و تطبیق مدارک تحصیلی، اصلاح سابقه کاری، مصاحبه زبان و هماهنگی‌های لازم برای مصاحبه با کارفرمای خارجی، حدود هشت میلیون تومان هزینه دارد که در صورت پذیرش، هزینه‌های کاریابی هم به آن اضافه می‌شود، اما درآمدهای ماهانه دو تا پنج هزار و ۵۰۰ یورویی مشاغل مختلف، پرداخت هزینه‌های اولیه را آسان می‌کند.
این موارد، بخشی از شرایط و قوانین درخواست برای کار در آلمان است که افراد با مهارت و متخصصان دانشگاهی را هدف گرفته است و رشته‌های علوم کامپیوتر و حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، مکانیک، الکترونیک و مجموعه پرستاری و پیراپزشکی از اولویت‌های آن است. شرایط اشتغال در کشورهای خارجی برای کارکنان مشاغل فنی و مهارتی هم فراهم است و آن‌ها می‌توانند فعالیت خود را در خارج از مرزهای کشور دنبال کنند. کرواسی دیگر کشوری است که دامنه گسترده‌ای از نیروی کار بخش‌های عمدتاً فنی و مهارتی را دعوت به همکاری کرده است.
۶۳ درصد از مهاجران بین‌المللی، نیروی کار هستند
مهاجرت کاری، یک مسأله جهانی مهم است که در حال حاضر کشورهای زیادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دو ویژگی عمده در بازار کار، موجب افزایش مهاجرت کاری در دنیای امروز شده است. بسیاری از افراد در سن کار، یا نمی‌توانند در کشور خودشان کاری پیدا کنند یا شغل فعلی آن‌ها برای حمایت از خود و خانواده‌هایشان مناسب نیست. از طرف دیگر، در برخی کشورها، در بخش‌های مختلف اقتصادی، کمبود نیروی کار وجود دارد.
عوامل دیگری که موجب مهاجرت کاری می‌شوند، می‌توان در تغییرات جمعیتی و اجتماعی- اقتصادی و نیز بحران‌های سیاسی دانست. افزایش شکاف مزد در داخل کشور و همچنین بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، عامل دیگر مهاجرت‌های کاری است.
بر اساس برآوردهای جهانی سازمان بین‌المللی کار (ILO) در سال ۲۰۱۷، ۱۶۴ میلیون نفر از ۲۵۸ میلیون مهاجر بین‌المللی، کشور خود را برای جست‌وجوی کار یا موقعیت شغلی بهتر، ترک کرده‌اند. این افراد در رشد و توسعه کشور مقصد مشارکت دارند و به‌طور همزمان، کشورهای مبدأ نیز از نقل و انتقالات مالی آن‌ها و مهارت‌هایی که در طول دوره مهاجرت کسب کرده‌اند، بهره‌مند می‌شوند.
محمد اکبرنیا، مدیرکل دفتر هدایت نیروی کار و کاریابی‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در گفت‌وگو با ایرناپلاس از اهمیت مهاجرت‌های کاری برای اقتصاد کشور و امتیازات و مشوق‌های دولت برای مهاجرت‌های کاری می‌گوید.
سهم ایران در گردش مالی ۶۰۰ میلیارد یورویی نیروی کار
ایرناپلاس: مهاجرت نیروی کار چگونه می‌تواند به اقتصاد کشور کمک کند؟
اکبرنیا: عنوان مهاجرت کلی است و هر نوع رفتن از یک کشور به کشور دیگر را مهاجرت می‌گوییم، اما شکل مهاجرت برای ما مهم است. ما به‌عنوان وزارت کار و دفتر کاریابی، نوعی از مهاجرت را مورد نظر داریم که همراه با کار و در قالب تفاهم‌نامه و قرارداد باشد و برنامه‌ریزی ما به‌گونه‌ای است که این مهاجرت، امتیازاتی را به دنبال داشته باشد تا فرد، بعد از اتمام دوره کاری، تمایل به بازگشت به کشور داشته باشد و تجربیات خود را به کشور منتقل کند.
اعزام نیروی کار، چه زمانی که فرد خارج از کشور مشغول به فعالیت است و با داخل ارتباط دارد و چه زمانی که به کشور بازمی‌گردد، برای کشور مزایایی دارد. نخستین مزیت آن، ارزآوری است. در حال حاضر در جهان گردش مالی بابت نیروی کار مهاجر، سالانه ۶۰۰ میلیارد یورو است که سهم ایران در این بین بسیار پایین است. مزیت دیگر، انتقال تجربیات و مهارت‌های کسب شده نیروی کار مهاجر، به داخل کشور است.
صادرات خدمات فنی و مهندسی با معافیت‌های خاص
ایرناپلاس: برنامه وزارت کار برای اعزام نیروی کار و افزایش سهم ایران از این گردش مالی چیست؟
اکبرنیا: اعزام نیروی کار به خارج از کشور به دو صورت انجام می‌شود؛ یکی در قالب شرکت‌های صادرکننده خدمات فنی و مهندسی و روش دیگر، از طریق کاریابی‌های خارجی است. شرکت‌ها در قالب پروژه‌هایی که خارج از کشور می‌گیرند یا با برنده شدن در مناقصات، نسبت به اعزام نیروی کار در قالب شرکتی و صدور خدمات فنی و مهندسی اقدام می‌کنند و این نیروها بعد از اتمام پروژه، به کشور بازمی‌گردند.
وزارت کار امتیازهایی را برای این شرکت‌ها قائل شده که به منزله امتیازات حمایتی از آن‌ها و کارکنان آن‌هاست. یکی از این امتیازها، صدور گواهی‌نامه‌های شغلی برای شرکت و کارکنان آن است. علاوه بر این، کارکنان شرکت‌ها از پرداخت عوارض خروج از کشور معاف هستند و ارتباط این شرکت‌ها با سازمان تأمین اجتماعی برای بحث بیمه، برقرار است و شرکت به واسطه این گواهی‌نامه‌ها، از معافیت‌های مالیاتی برخوردار می‌شود و اگر بخواهد بعد از اتمام پروژه، دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مربوط را به کشور وارد کند، از تخفیف گمرکی برخوردار می‌شود.
گسترش فعالیت کاریابی‌های خارجی
ایرناپلاس: وزارت کار برای افرادی که خارج از شرکت‌ها و به‌صورت فردی به دنبال موقعیت‌های شغلی در کشورهای خارجی هستند، چه برنامه‌ای دارد؟
اکبرنیا: اعزام نیروی کار به خارج از کشور، توسط دفاتر کاریابی که نمایندگان بخش خصوصی وزارت کار هستند، انجام می‌شود. این کاریابی‌ها با ارتباط با بخش خصوصی کشورهای مختلف، کارفرمایان و کاریابی‌های این کشورها در پی این هستند که نسبت به اعزام نیروی کار به این کشورها کمک کنند.
به دلیل شرایط خاص چند سال اخیر و مسائل دیپلماسی و سیاسی، گستره فعالیت کاریابی‌ها کم شده بود، ولی از اواخر سال گذشته، گشایش‌هایی انجام شد و وزارت کار، مذاکراتی را با چند کشور آغاز کرد که تا اندازه‌ای موفق بوده است و با نهایی شدن نتایج آن، شاهد گسترش اعزام نیروی کار به خارج از کشور خواهیم بود.
گزارش از مریم‌السادات علم‌الهدی