حجت‌الاسلام مصطفي يوسف‌زاده، منتقد سينما، درباره پرداختن مسعود ده‌نمكي كارگردان فيلم «زنداني‌ها»، به مسئله مهدويت و حضور امام زمان(عج) به خبرنگار ايرناپلاس گفت: به نظر من بحث تا حدودي مبنايي است. اصلاً قبول ندارم كه اين فيلم درباره مهدويت است. البته من واقعاً سمت و سوي جهت‌گيري كلي فيلم‌هاي ده‌نمكي را قبول دارم. بالاخره يك كارگرداني است كه سعي مي‌كند با همان زبان تجاري فيلمسازي، يك‌سري مفاهيم را منتقل كند. اما خب مديوم سينما مديوم خاص خودش است. گاهي اوقات يك دغدغه اجتماعي، يك دغدغه ديني يا فرهنگي را تشخيص مي‌دهيم و ميخواهيم اين را با مخاطبانمان به اشتراك بگذاريم. در روزگار ما، براي اشتراك اين دغدغه‌ها مي‌توان كار‌هاي مختلفي انجام داد. مي‌شود به شبكههاي مختلف اجتماعي متوسل شد و با راه انداختن كمپين و هشتگ و ... مخاطب را جذب كرد. يا اينكه سخنراني كنيد يا يادداشت ژورناليستي و مقاله بنويسيد. اما اگر شخصي حوزه بياني خودش را سينما انتخاب مي‌كند، بايد به لوازم آن هم پايبند باشد. درست است كه سينما مديوم بياني است، اما با يك جلسه سخنراني تفاوت دارد. به نظرم هنوز براي برخي از دوستان ساختار و لوازم اين مديوم خيلي مشخص نيست.
الگوي تكراري كارگردان «اخراجي‌ها»
اين روحاني و منتقد سينما درباره داستان اين فيلم و مقايسه‌اش با ساير آثار ده‌نمكي، عنوان كرد: «زنداني‌ها» يك داستان نيم‌بندي دارد كه خيلي هم چفت و بست دراماتيك در آن ديده نمي‌شود. ده‌نمكي همان الگو‌هاي قديمي را كه مثلاً در فيلم «رسوايي» تكرار كرده بود، در اين اثر به كار برده است. داستان يك طلبه دانشجويي كه در كنار آدم‌هاي خلافكار قرار مي‌گيرد. آقاي ده‌نمكي قضيه را خيلي سياه و سفيد مي‌بيند. در «زنداني‌ها» آدم‌ها يا سياهند يا سفيد كه در آخر قرار است يك تحولي اتفاق بيفتد. البته من اين نوع تحول را هم قبول ندارم. آدم‌ها در فيلم سينمايي رشد مي‌كنند. متحول شدن در قد و قواره فيلم سينمايي نيست. تحول كه مي‌گويم تحول ذاتي مد نظر است. انسان‌ها رشد مي‌كنند. يك تغيير نگرش كوچكي بايد در آن‌ها اتفاق بيفتد كه اين تغيير نگرش، عملاً در اين فيلم «زنداني‌ها» وجود ندارد.
داستان نيم‌بند «زنداني‌ها»
وي در ادامه افزود: فيلم «زنداني‌ها» با يك داستان خيلي نيم‌بند آغاز مي‌شود. طبق همان الگوي تكرار شده، يك خانمي كه ظاهرش هم يك مقدار امروزي‌تر است با يك آقايي برخورد مي‌كند كه شمايلي شبيه آدم‌هاي مذهبي دارد و اتفاقاً دانشجوي دكتري رشته الهيات است. آن خانم چيزي مي‌گويد كه در اصطلاح فيلمنامه‌نويس‌ها، همان قوه محركه مي‌شود. در اين اثر كه آن خانم مي‌گويد من يك برادر دارم كه زندان است و قرار است كه با نوار، قرآن حفظ كند و از زندان تخفيف بگيرد، دانشجوي دكتري تصميم مي‌گيرد كه برود و تحقيق كند. تحقيق ميداني را شروع مي‌كند تا متوجه شود زنداني‌هايي كه اين كار را مي‌كنند آيا تحولي برايشان اتفاق مي‌افتد يا خير و بعد ادامه داستان.
بُعد غم‌انگيز فيلم
حجت‌الاسلام يوسف‌زاده با اعلام اينكه داستان «زنداني‌ها» به‌شدت دچار چاله و حفره‌هاي روايي است، تصريح كرد: داستان از حيث سينمايي به‌شدت دچار مشكل و سرهم بندي است. به‌شدت شوخي‌ها خام است. آقاي ده‌نمكي بعد از ساختن سه‌گانه «اخراجي‌ها»، «معراجي‌ها» و «رسوايي 1 و 2» بايد بداند شوخي در سينما كار خيلي سختي است. ژانر كمدي سخت‌ترين ژانر سينما است. به دليل اينكه كاشت و برداشت فيلمساز بايد خيلي درست باشد. كارگردان بايد بتواند آن موقعيت كمدي و كميك را بكارد. يعني اصطلاحاً درست پرورشش بدهد تا بتواند درو كند و مخاطب را بخنداند. ولي در اين فيلم تنها يكي دو جايي اين اتفاق رخ مي‌دهد. عملاً فيلم خيلي جا‌ها به شوخي‌هاي كلامي متكي است و هيچ موقعيتي شكل نمي‌گيرد. منطق بيرون آمدن دو شخصيت فيلم از زندان و درگير شدنشان با طلبه جوان و ماجراي پيدا كردن گنج را در نظر بگيريد؛ كه بُعد غم‌انگيزش اين‌جاست كه قرار است در پس همه اين‌ها، يك تحولي در حال و هواي مهدويت اتفاق بيفتد.
موضوع مهدويت الصاق شده به فيلم است
وي در پاسخ به اين پرسش كه چقدر اين كارگردان در باورپذيري مفهوم مهدويت موفق بوده، گفت: اگر ديالوگي كه آن طلبه مي‌گويد «من 39 هفته به مسجد جمكران مي‌روم و اين هفته، هفته آخر است» را از فيلم حذف كنيم عملاً «زنداني‌ها» و موقعيت دراماتيكش هيچ ربطي به مهدويت ندارد. در سكانس آغازي فيلم، دوربين از بالا به پايين مي‌آيد و روي بنر بزرگي كه جمله «السلام عليك يا اباصالح المهدي» روي آن نوشته شده، متمركز مي‌شود. در آخر فيلم هم دو يا سه ديالوگ آن طلبه، حال و هواي مهدويت دارد و تنها در اين سكانس‌ها به مهدويت پرداخته شده است. يعني عملاً اين‌ها را از فيلم بگيريم هيچ ارتباطي به مهدويت ندارد، و اين موضوع الصاق شده به فيلم است.
نيت ده‌نمكي قابل ستايش است
حجت‌الاسلام يوسف‌زاده افزود: اگر «زنداني‌ها» فيلم نخست آقاي ده‌نمكي بود مي‌گفتيم تا كسي بيايد و سينما را ياد بگيرد زمان مي‌برد و بايد به او حق داد كه هنوز به مديوم سينما مسلط نيست. اما بعد از ساخت چند اثر سينمايي، حداقل بايد به لوازم اين مديوم آشنا و پايبند باشد. ابداً فيلم را در راستاي موضوع مهدويت نمي‌دانم. علي‌رغم اينكه در روزگاري كه بسياري از فيلمسازان به دغدغه‌هاي اجتماعي كه بيشتر حال مردم را در سينما خراب مي‌كند، اكتفا مي‌كنند، نيت ده‌نمكي قابل ستايش است.
ادامه دارد...
گفت‌وگو از هنگامه ملكي
تاریخ انتشار: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ - ۱۵:۳۴
تهران- ايرناپلاس- در سال‌هاي اخير كارگردانان سينماي كشور بيشتر به ساخت آثاري در ژانر كمدي و اجتماعي رغبت داشته‌اند. اين در حالي است كه مسعود ده‌نمكي سعي كرده «زنداني‌ها» را كه از يك داستان طنز هم بهره برده است، با مفهوم مهدويت، روي پرده سينما ببرد.