همزمان با سیل اخیر امسال، اوایل هفته گذشته خبرهایی در فضای مجازی منتشر شده كه گروهی از ملخ‌های مهاجم از سوی عربستان به سمت ایران در حركتند و سازمان جهانی فائو نیز اعلامیه صادر كرد كه هجوم این ملخ‌ها می‌تواند امنیت غذایی در ایران را به خطر بیاندازد. سعید معین، مدیر مبارزه با آفات عمومی و همگانی سازمان حفظ نباتات نیز گفته است كه امسال وضعیت به مراتب بدتری نسبت به سال‌های گذشته در زمینه هجوم ملخ‌ها داریم، چرا كه تجمع دسته‌های ملخ در عربستان سعودی ایجاد شده و به صورت گروه گروه این ملخ‌ها در حال حمله به شمال شبه جزیره عربستان و نهایتاً مرزهای جنوبی ایران هستند. مدیر مبارزه با آفات عمومی و همگانی سازمان حفظ نباتات می‌گوید: آماده مقابله و مبارزه با ملخ‌هایی كه از شبه جزیره عربستان به سمت ایران می‌آیند هستیم و تنها نیاز ما اعتباراتی است كه پیش‌بینی كرده و هنوز دریافت نكرده‌ایم.
حشرات به لحاظ تعداد بیشترین موجودات روی كره زمین را تشكیل می‌دهند و از حدود 500 میلیون سال پیش بر روی كره زمین زندگی می‌كردند و به دلیل همین قدمت، سازگاری‌های مختلف و موفقیت‌های زیادی در طبیعت دارند. ملخ‌ها هم گروهی از این حشراتند. بیشتر حشرات برای انسان مفید هستند اما تعدادی از آنها زیان‌آورند كه ملخ نیز جزو آنها به حساب می‌آید. البته در كشور ما ملخ بومی نیز وجود دارد و این ملخ‌ها عموما از گیاهان، باغات، مراتع و مراكز كشاورزی تغذیه می‌كنند، اما چند گونه دیگر ملخ مثل ملخ آسیایی و ملخ صحرایی وجود دارد كه از كشورهای دیگر وارد ایران می‌شود و از این رو بومی ایران به حساب نمی‌آیند.
*بارندگی باعث افزایش ملخ‌ها می‌شود
كامبیز مینایی، رئیس دانشگاه جهرم و حشره‌شناس در گفت‌وگو با ایرنا پلاس می‌گوید: این ملخ‌ها معمولا در شرق و مركز آفریقا و عربستان به صورت انفرادی زندگی می‌كنند، ولی زمانی كه بارندگی در این مناطق بیابانی و صحرایی زیاد شده و به واسطه آن مراتع نیز زیاد می‌شوند، بیشتر غذا می‌خورند بیشتر زاد و ولد می‌كنند و جمعیتشان به سرعت بالا می‌رود. از همین رو وقتی به مرور زمان مراتع به اتمام رسید، آنها به دنبال منبع تغذیه جدید می‌گردند.
وی ادامه می‌دهد: ملخ‌ها از طریق سیستمی كه در بدنشان دارند به وسیله یك سری پارامترها از جمله باد ، دما و حتی رطوبتی كه باد با خود می‌آورد متوجه می‌شوند در كدام منطقه مراتع خوبی وجود دارد. بنابراین زمانی كه مراتع جایی كه در آن حضور داشتند به پایان رسید، ناگزیرند به سمت جایی كه مراتع بیشتری وجود دارد، حركت كنند. در كشور ما این شرایط از حدود بهمن‌ماه تا خرداد ماه فراهم است.
به گفته رئیس دانشگاه جهرم این ملخ‌ها قادرند از دریا عبور كنند و به همین دلیل نام دیگر آنها «ملخ دریایی» است. این ملخ‌ها زمانی كه به صورت گروهی تشكیل می‌شوند، جمعیتشان گاه به 100 تا 200 میلیون عدد می‌رسد و همه با هم حركت می‌كنند و این می‌تواند مشكل ایجاد كند. این ملخ‌ها هم بال دارند و هم پای جهنده، یعنی هم می‌جهند و هم می‌پرند. به ملخ‌ها در دوره نوزادی، پوره گفته می‌شوند. وقتی ملخ‌ها بال ندارند و پوره هستند یا بال كوتاه دارند با جهیدن حركت می‌كنند و خودشان را به جاهایی كه می‌خواهند می‌رسانند. بعد از مدتی كه بال در می آورند سرعت گسترش‌شان بیشتر می‌شود.
*حمله اخیر در 40 سال اخیر بی‌سابقه است
مینایی می‌گوید كه ما كمتر سالی را در كشور داشتیم كه ملخ‌ها وارد كشور نشده باشند اما هجوم آنها در این حد نبوده است. درسال های قبل انقلاب مشابه همین حمله امسال پیش امده است، به نظر می آید كه حمله امسال ملخ‌ها در چهل سال اخیر بی‌سابقه بوده است. چنین حجم حمله‌ای را مردم در جنوب كشور به یاد دارند.
مینایی ادامه می‌دهد: سازمانهایی در دنیا مثل سازمان فائو همیشه جمعیت ملخ ها را پایش و ردیابی می‌كنند كه آیا این ملخ‌ها می‌خواهند از فاز انفرادی به فاز مهاجم تبدیل شوند؟ علت این كه فائو وارد این داستان شده و سازمان‌های بین‌المللی به این موضوع وارد می‌شوند این است كه این حمله به امنیت غذایی انسان‌ها ربط دارد. ملخ ها اگر به فاز مهاجرت دربیایند و جمعیت زیادی داشته باشند می‌توانند هرچه سبزینگی در پیش رو دارند از بین ببرند.
*ملخ‌ها باید در راه ورود به كشور از بین بروند
بعضی حشرات به صورت اختصاصی تغذیه می‌كنند. مثلا آفتی داریم كه فقط از گندم تغذیه می‌كنند. بدی ملخ‌ها این است كه از مزارع و مراتع و باغات همزمان تغذیه می‌كنند و خسارت زیادی ایجاد می‌كنند.
استاد دانشگاه شیراز می‌افزاید: مهمترین مرحله مبارزه با ملخ این است كه بتوانیم جمعیت ملخ‌ها را پایش كنیم. سازمان حفظ و نباتات وزارت جهاد كشاورزی، قبل از عید دنبال این بود كه آیا این گونه ملخ‌ها به‌صورت مهاجم و گروهی در كشور پیدا می‌شوند یا نه. چون زمانی‌كه ملخ‌ها پخش شوند مبارزه با آنها مشكل است و استفاده گسترده از سموم در سطح شهرها و باغات، عواقب و آثار زیست محیطی بدی به همراه دارد و باعث می‌شود موجودات مفید نیز از بین بروند. بنابراین در سیاست مبارزه با ملخ، تمركز روی این است كه ما جلوی ورود ملخ را بگیریم. حتی در بعضی از منابع توصیه شده است كانال یا خندق حفر كرده و جلوی ورود ملخ را در مناطقی گرفته شود یا این كه آنها در راه ورود به كشور یا ابتدای ورود به كشور از بین می‌روند.
به گفته مینایی در حال حاضر پراكندگی ملخ‌ها در هرمزگان بیشتر شده و مشكل اصلی در استان هرمزگان است و بقیه استان ها در حالت هشدار قرار دارند. این طور نیست كه در استان فارس در مزارع ملخ ببینید. اما كارشناسان در حال پایش هستند تا به محض مشاهده مبارزه را انجام بدهند.
مینایی درباره خسارتی كه این ملخ‌ها به گیاهان می‌زنند، می‌افزاید: بعضی از حشرات قطعات دهانی مكنده دارند و سمی را وارد گیاه می‌كنند. ملخ این توانایی را ندارد و قطعات دهانی جونده دارد و گیاه را می‌خورد. آنها برگ و اندام‌های دارای سبزینگی و ساقه‌های جوان را می‌خورند. مثلا اگر الان گندم كشت شده و به مرحله خوشه رسیده باشد، آنها برگ‌های خوشه‌ها را می‌خورند، به همین دلیل آن گیاه بعد از مدتی توانایی‌اش را برای تولید محصول از دست می‌دهد، چون گیاه با برگ‌هایش فوتوسنتز می‌كند.
*این پدیده سیاسی نیست بلكه طبیعی است
این استاد دانشگاه موضوع دیگری را هم مطرح می كند كه آیا عربستان می‌تواند نقشی در این حمله داشته باشد یا نه؟ او می‌گوید: الان همه مسائل سیاسی شده، مدیران سازمان حفظ نباتات برخی استان‌ها پرسیدند كه آیا ورود ملخ می‌تواند عمدی باشد یا اینكه ممكن است عربستان دستی در كار داشته باشد؟ این كه شما از حشرات به عنوان ابزاری برای تروریسم استفاده كنید در جهان علم امكان پذیر است. یعنی از یك حشره به عنوان عامل بیوتروریسم استفاده كنید. اما شواهدی در دست نداریم كه دولت عربستان بخواهد عمدا این كار را كرده باشد، مگر اینكه دولت عربستان مثل ریزگردها وظیفه مبارزه خودش را در مورد این ملخ‌ها در منطقه به خوبی انجام نداده باشد.
از نظر من مسئله نمی‌تواند سیاسی باشد. شرایط آب و هوایی و ویژگی‌های زیستی ملخ‌ها این اتفاق را اجتناب‌ناپذیر می‌كند. این هم قابل پیش‌بینی است و فائو در سایت خود هشدار داده است. الان هم خوشبختانه همه چیز تحت كنترل است. در حال حاضر با پیشرفت‌ها تكنولوژیك امروزی و كارشناسانی كه ما در این عرصه داریم این طور نیست كه شب بخوابیم و صبح بیدار شویم و ملخ تمام مراتع را خورده باشد، چنین اتفاقی در قدیم می‌افتاد. البته ما باید هشیار باشیم و اگر به موقع سم‌پاشی در مرزها را انجام دهیم، جای نگرانی نیست و همه چیز قابل كنترل است. مردم این مساله را نباید به خرافات و سیاست ربط دهند، چرا كه این موضوع كاملا طبیعی است.
تاریخ انتشار: ۳۱ فروردین ۱۳۹۸ - ۱۶:۴۴
تهران- ایرناپلاس- یك حشره‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه شیراز می‌گوید: با توجه به شرایط آب و هوایی، حمله ملخ‌ها قابل پیش‌بینی بود و هشدارهای لازم داده شده بود؛ از همین رو ربط دادن آن به موضوعات سیاسی و خرافات درست نیست و در صورت اقدامات كارشناسی و به موقع، جای نگرانی وجود ندارد.