سازمان‌های غیردولتی با بهره‌گیری از منابع انسانی داوطلب و جذب منابع مالی، با هزینه بسیار پایین، قادر به تحقق اهدافی هستند كه سایر سازمان‌ها از انجام دادن آن‌ها با آن حد هزینه، ناتوان هستند. از سوی دیگر، سازمان‌های غیردولتی قادر به جذب و جلب مشاركت گروه‌های داوطلب مردمی برای عملی كردن اهداف و برنامه‌های خود هستند. این سازمان‌ها به دلیل خودجوش بودن، به اصول خود، پایبندتر و متعهدتر هستند؛ اصولی كه دولت‌ها گاهی به دلیل حفظ منافع یا دیگر مسائل به فراموشی می‌سپارند.
سازمان‌های مردم‌نهاد به دلیل آنكه با اهداف خیرخواهانه و بشردوستانه ایجاد می‌شوند، نوعی اقتدار، اعتبار و شایستگی را به آن‌ها می‌دهد كه ناشی از حس احترام و مقبولیت اجتماعی آن‌هاست و به دلیل انعطاف‌پذیری بالا و به دور بودن از بروكراسی دولتی قادرند سریع‌تر و با كارایی بیشتر، كار امدادرسانی را انجام دهند.
**ناهماهنگی، اصلی‌ترین مشكل نهادها
در این میان 36 انجمن مردم‌نهاد مجوز فعالیت رسمی دارند، اما در سیل اخیر فقط دو تا سه انجمن مردمی در مناطق سیل‌زده حضور داشتند و فعالیت می‌كنند. با توجه به تخصص، تجارب و مهارت ان‌جی‌اوها در حوزه‌های مختلف در امر امدادرسانی، غیبت و خلأ آن‌ها در این مناطق خود آسیب دیگر است. مؤسسه خیریه «مهر گیتی» از جمله نهادهای مردمی است كه در اوایل فروردین و در آغاز امدادرسانی‌های شماره حساب‌هایش را مسدود كردند. در این باره، زهرا گیتی‌نژاد، مدیرعامل مؤسسه مردم‌نهاد مهرگیتی به ایرناپلاس می‌گوید: ما در بحران‌های متعددی حضور داشته‌ایم. از جمله در زلزله آذربایجان شرقی، در زلزله كرمانشاه و در سیل امسال هم در استان‌های مختلف فعالیت داشته‌ایم. اصلی‌ترین مشكلی كه ما داشتیم، ناهماهنگی است. برای مثال، در اوایل فروردین كه ما برنامه امدادرسانی به مناطق سیل‌زده داشتیم، متوجه شدیم حساب‌های ما را مسدود كرده‌اند كه برای ما یك شوك بود. نه از این جهت كه دیگر مردم نمی‌توانند كمك كنند، از جهت اینكه بدون اطلاع قبلی، چرا شماره حساب ما را بسته‌اند؟
**وقتی یك حسابی مسدود می‌شود، مردم مشكوك می‌شوند
گیتی‌نژاد ادامه داد: تمام ادارهها بسته بود. كسی جواب ما را نمی‌داد. از طریق هلال‌احمر اقدام كردیم، هلال‌احمر به ما یك نامه داد و ما هم رفتیم دادسرا و حساب ما را باز كردند. این در حالی است كه همه نهادها سوابق ما را می‌دانند. وقتی یك حسابی مسدود می‌شود، مردم مشكوك می‌شوند و برای مردم و خیران ما این سؤال پیش می‌آید كه چرا این حساب بسته شده است؟ از خود می‌پرسند نكند این‌ها هم مفسد هستند؟ این رفتار باعث سلب اعتماد مردم نسبت به سازمان‌های مردم‌نهاد می‌شود. این رفتار از نظر حیثیتی وجه بدی دارد و شخصاً از این ماجرا دلخور شدم. حداقل به ما خبر ندادند كه چنین كار می‌خواهند انجام دهند. از این جهت نیاز به هماهنگی واحد و كامل در شرایط بحرانی وجود دارد تا سازمان‌های مردمی هم بتوانند بخشی از این آسیب و خرابی را بر عهده بگیرند و بازسازی كنند.
**از به رسمیت نشناختن تا متهم كردن
از سوی دیگر، زهرا رحیمی، مدیرعامل «جمعیت امام علی» درباره مسائلی كه سازمان‌های مردم‌نهاد با آن درگیر هستند، به ایرناپلاس می‌گوید: ما در این باره همیشه با چند عامل مواجه بوده‌ایم. از به رسمیت نشناختن مجموعه گرفته تا اتهاماتی كه گاهی به ما وارد می‌كنند. یكی مسأله به رسمیت نشناختن است. یعنی برخلاف تجربه‌هایی كه به‌عنوان یك سازمان مجرب و شناخته شده داریم، برای بعضی از كارهایی كه نیاز ندارند، اما باید دنبال مجوز برای ورود به قضیه بدویم. این مسأله با ماهیت نیاز به‌سرعت در امدادرسانی در تضاد است.
**موازی‌كاری در امدادرسانی‌ها
رحیمی توضیح می‌دهد: برای مثال در همین حادثه سیل، جمعیت امام علی آماده امدادرسانی بود و توانست به‌طور سریع در منطقه حاضر شود و واكنش نشان دهد، اگر می‌خواستیم منتظر مجوز بمانیم تا چند روز باید معطل می‌شدیم. این آمادگی از قبل ما باعث شد سریع واكنش نشان دهیم. مسأله دوم ناهماهنگی دولت و سازمان‌های مردم‌نهاد در منطقه است. معمولاً دولت آن‌قدر درگیر وضعیت بحرانی است كه نمی‌تواند جهت‌دهی مناسب و منظمی در امدادرسانی‌ها انجام دهند كه موازی‌كاری نشود. خود انجمن‌ها هم هماهنگی لازم را ندارند و باید تلاش كنیم كه بیشتر هم هماهنگ شویم. بانك اطلاعاتی و شناسایی‌هایی كه همه انجمن‌ها دارند، اگر تجمیع شوند خیلی می‌تواند مؤثر واقع شود.
**دخالت ندادن انجمن‌ها در تصمیم‌گیری‌ها
وی می‌افزاید: مسأله سوم عدم دخالت دادن انجمن‌ها در تصمیم‌گیری‌هاست. الان انجمنی مانند جمعیت امام علی كمك‌های مردمی را دریافت می‌كند، مترصد این است كه چه بخشی را باید پوشش بدهد كه در برنامه‌های دولت نیست. دولت باید برنامه خودش را اعلام كند كه ما ببینیم كدام بخش‌ها ضعیف است كه ما بتوانیم در آن زمینه تأثیرگذار باشیم. مسئله دیگری كه هست، وجود فضای اتهام‌زنی نسبت به انجمن‌های مردمی است. متأسفانه به‌دلیل اینكه جناح‌های سیاسی با هم مشكل دارند، خیلی وقت‌ها این انجمن‌ها را وسیله انتقام‌گیری و كینه‌كشی از هم قرار می‌دهند و این سازمان‌ها را به حاشیه می‌كشانند و كیفیت امدادرسانی را پایین می‌آورند.
**امدادرسانی یك كار تخصصی است
مدیرعامل جمعیت امام علی تأكید كرد: باید توجه كنیم كه مسأله امدادرسانی یك كار تخصصی است. ورود نیروهای غیرمرتبط در این امر باید منوط به آموزش‌های لازم باشد. كار امدادرسانی فقط مختص مواقعی بحران نیست و این نیروها مدام باید آموزش داده شوند. یكی از برگ برنده‌های جمعیت امام علی این است كه در طول سال فعالیت دارد، نه فقط در مواقع بحرانی. نیروها، آمادگی متشكل شدن و واكنش سریع را دارند. چون در اساسنامه آمده است كه این خدمات را چه از لحاظ تجهیزات لجستیكی و چه از لحاظ دانش باید ارائه دهند. از همین رو، همواره در حال تقویت زیرساخت جمعیت هستند.
اگر نیروهای مسلح به‌عنوان نیروهای امدادگر وارد می‌شوند، طبیعتاً آن‌ها هم باید این دوره‌های آموزشی امدادرسانی را ببینند. اگر در بخش لجستیكی از این نیروها استفاده شود، به دلیل امكانات و تجهیزاتی كه در اختیار دارند و بقیه در اختیار ندارند، آنجا باید كار را تقسیم كرد، اما اینكه همه نیروهای امدادی هر كاری را انجام دهند نتیجه همین وضعیتی می‌شود كه در حال حاضر می‌بینید، چرا كه هیچ‌گونه سازماندهی در تقسیم نیروها و امدادرسانی وجود ندارد.
تاریخ انتشار: ۲۸ فروردین ۱۳۹۸ - ۱۳:۵۶
تهران- ایرناپلاس- در شرایط بحرانی سازمان‌ها و نیروهای مردمی به‌دلیل تخصص میدانی و بومی، بهتر می‌توانند نیازها و كمبودهای واقعی مناطق را تشخیص دهند و خود را به‌آسانی با شرایط و موقعیت منطقه‌ای واقع در آن تطبیق دهند.