تسهیل روابط تجاری بین دو کشور ایران و پاکستان پیش از این هم در قالب موافقت‌نامه‌ها مورد توجه بوده است. به‌عنوان مثال در سال 1385 موافقت‌نامه تجارت ترجیحی دو جانبه به امضای مسئولان اقتصادی دو کشور رسیده است.
*پیشینه توافقنامه‌های اقتصادی ایران و پاکستان
موافقت‌نامه تجارت ترجیحی دو جانبه یا PTA توافقی بین دو یا چند کشور است که در آن تعرفه‌های وضع شده بر کالاهای تولیدشده در کشورهای عضو، کمتر از تعرفه‌های وضع‌شده بر کالاهای تولیدشده در کشورهای غیر عضو خواهد بود.
توافقنامه تجارت آزاد یا FTA موافقت‌نامه الزام‌آور و قانونی بین دو یا چند کشور است که با هدف آزادسازی تجارت، روابط اقتصادی نزدیک‌تر، کاهش موانع تجاری و به طور کلی، کاهش هزینه معاملات بین کشورها، برقرار می‌شود. در این توافقنامه‌ها، اعضا درباره حذف یا کاهش تعرفه‌ها، سهمیه‌ها و مالیات‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند.
*پاکستان از رابطه اقتصادی با ایران چه می‌خواهد؟
مذاکرات اولیه توافقنامه تجارت آزاد بین ایران و پاکستان در سال 2016 / 1395 آغاز شد که نتیجه اولیه آن، توافق روی یک برنامه راهبردی همکاری تجاری به مدت پنج سال بود. در همین راستا پاکستان مطالعات کارشناسی در زمینه تحلیل تجارت بین‌المللی ایران، معافیت از تحریم‌ها و همگرایی منطقه‌ای، الگوهای تجارت دوجانبه پاکستان و ایران، ظرفیت‌های صادراتی پاکستان به ایران و تأسیس شبکه‌های بانکی را در دستور کار قرار داد.
*چگونه از تجارت با پاکستان سود کنیم؟
بررسی‌های ایرناپلاس از روابط تجاری بین دو کشور نشان می‌دهد بر اساس آمارهای گمرک، حجم صادرات ایران به پاکستان در 11 ماه نخست سال 1397، بیش از یک میلیارد و 127 میلیون دلار بوده است که حدود 2.81 درصد از کل صادرات ایران را تشکیل می‌دهد.
بیشترین محصولات صادرشده از ایران به پاکستان در این بازه زمانی به ترتیب قیر، نفت، گازهای نفتی و هیدروکربن‌های گازی شکل مایع شده و روغن‌های سبک و فرآورده‌های سبک (به جز بنزین) بوده که ارزش دلاری آن‌ها، در مجموع بیش از 232 میلیون دلار است.
به طور کلی بیشترین محصولات وارد شده از سراسر جهان به پاکستان در سال 2018، نفت خام و روغن حاصل از مواد معدنی قیری خام، روغن‌های سبک و فرآورده‌های آن و نیز گاز طبیعی به ارزشی حدود 69 میلیارد دلار است.
*برنج پاکستانی پای سفره‌های ایرانی‌ها
پاکستان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان برنج است که محصول برنج نیمه سفید شده، کامل سفید شده، صیقلی و براق شده آن، 8 درصد از کل صادرات جهانی برنج را به خود اختصاص داده است که پس از هند با سهمی 34 درصدی، رتبه دوم جهان را دارد که این محصول، بیشترین واردات کشورمان از پاکستان را نیز به خود اختصاص داده است.
برنج، دانه کنجد و قوطی و جعبه‌های چندلایه بسته‌بندی غذا، سه کالایی است که بیشترین حجم واردات ایران از پاکستان را در 11 ماه نخست سال 1397 با ارزشی بیش از 228 میلیون دلار داشته‌اند. ارزش کل واردات ایران از پاکستان در این بازه زمانی حدود 264 میلیون دلار بوده و کالاهای پاکستانی سهمی کمتر از یک درصد در بازار ایران دارند.
*عوامل موثر بر توافقنامه بین ایران و پاکستان
پیش‌نویس توافقنامه تجارت آزاد بین ایران و پاکستان، به گفته رسانه‌های پاکستانی در اردیبهشت ماه سال جاری نهایی خواهد شد؛ و سؤال اینجاست که این توافقنامه چگونه می‌تواند روابط تجاری ایران و پاکستان را تحت تأثیر قرار دهد.
محمود تهی‌دست، عضو هیئت رئیسه اتاق مشترک ایران و پاکستان، در این رابطه به ایرناپلاس گفت: چنین توافقنامه‌هایی در صورتی مفید خواهند بود که در داخل کشور با موانع اجرایی مواجه نباشند. این در صورتی است که قوانین تجارت در ایران تغییرات زیادی دارد.
وی به چند نمونه از این تغییرات اشاره کرد و گفت: به‌عنوان مثال، در حالی که محصولاتی مانند برنج و تولیدات نساجی از این کشور وارد می‌شوند، در دستورالعملی اعلام می‌شود گمرکات واردکننده برنج، محدود به موارد خاصی هستند یا در مواردی، با وجود نیاز داخلی و به نام حمایت از کشاورز داخلی، محدودیت‌های وارداتی اعمال می‌شود.
تهی‌دست در یک ارزیابی از توافقنامه قبلی ایران و پاکستان ادامه داد: این تغییرات موجب شدند بیش از 70 درصد موارد موافقت‌نامه تجارت ترجیحی دو جانبه که پیش از این به امضای دو کشور رسیده بود، به صورت قانون درنیایند.
*مزایای مراودات سنتی با همسایه شرقی
عضو هیئت رئیسه اتاق مشترک ایران و پاکستان، توجه به ویژگی‌های کشور پاکستان را در تصمیم‌گیری‌ها لازم دانست و گفت: بانک‌های پاکستان امکان گشایش اعتبار اسنادی (LC) را ندارند و واردات ایران از پاکستان عموماً به‌صورت سنتی و در مواردی به‌صورت قاچاق انجام می‌شود. همچنین روابط تجاری بر اساس روابط خویشاوندی تجار ایرانی و پاکستانی صورت می‌گیرد که البته، مزایایی هم به دنبال داشته است.
تهی‌دست با اشاره به بحران گوشت، سیب‌زمینی و پیاز در سال‌های گذشته ادامه داد: این موارد در گذشته با استفاده از ویژگی‌های خاص پاکستان و بدون آثار منفی تحریم‌ها، مدیریت شدند و اکنون نیز می‌توانیم نیاز داخلی به برخی کالاها مانند میوه را از پاکستان تأمین کنیم.
*عضویت پاکستان در سازمان تجارت جهانی
ایران و پاکستان در حالی مطالعات روی پیش‌نویس توافقنامه تجارت آزاد را دنبال می‌کنند که عضویت پاکستان در سازمان تجارت جهانی (WTO) می‌تواند جزئیات این توافقنامه را تحت تأثیر قرار دهد. پاکستان از سال 1995 / 1373 عضو سازمان تجارت جهانی (WTO) بوده و از سال 1948 / 1327 به موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت (GAAT) پیوسته است.
تهی‌دست در تحلیل نحوه این تأثیرگذاری به ایرناپلاس گفت: از آنجایی که تعرفه‌های بین کشورهای عضو در این سازمان‌ها نسبت به کشورهای غیر عضو تفاوت دارد، صادرکننده ایرانی برای حفظ مزیت رقابتی ناچار می‌شود کالاهای خود را با قیمت پایین‌تری عرضه کند که این مورد می‌تواند بر انگیزه صادرات و به تبع آن، درآمدهای ارزی، تأثیرگذار باشد.
این عضو هیئت رئیسه اتاق مشترک ایران و پاکستان با تأکید بر اینکه کشورها با توجه به منافع داخلی خود وارد تجارت بین‌المللی می‌شوند گفت: پاکستان به محصولات پتروشیمی، پلاستیک و نفت و گاز ما نیاز دارد، اما معمولاً به دنبال قرار دادن کالاهای عمده صادراتی خود به ایران، یعنی محصولات کشاورزی و نساجی در فهرست کالاهای ترجیحی است. در این مذاکرات باید تلاش کنیم ترکیب متنوع‌تری از کالاهای پاکستان را با توجه به نیازهای داخلی در این فهرست‌ها قرار دهیم.
*امنیت یا ناامنی مصنوعی
مورد دیگری که می‌تواند تجارت با این همسایه شرقی را تحت تأثیر قرار دهد مسائل مربوط به ناامنی‌هایی است که علی‌رغم برقراری امنیت در داخل استان سیستان و بلوچستان، هر از چندگاهی در مرزهای مشترک با پاکستان رخ می‌هد.
به اعتقاد تهی‌دست، این ناامنی‌ها مربوط به مسائل داخلی پاکستان و همچنین سرمایه‌گذاری برخی کشورها بر گروهک‌های مستقر در این کشور است. وی با اشاره به برخی تلاش‌ها برای ناامن نشان دادن این منطقه در جهت منافع اقتصادی گفت: به نظر می‌رسد برخی تلاش‌ها برای ناامن نشان دادن این منطقه و معرفی ایران به‌عنوان عامل ناامنی، نوعی جهت‌دهی سرمایه‌گذاری خارجی در بندر گوادر به‌جای منطقه رقیب آن در ایران، یعنی بندر چابهار است.
عضو هیئت رئیسه اتاق مشترک ایران و پاکستان راه‌حل را در فعال شدن منطقه چابهار دانست و گفت: اگر وزارت امور خارجه به مسائل معیشتی، رفاهی، اقتصادی و اشتغال ساکنان مناطق مرزی توجه کند، شاهد کاهش قابل‌توجه تنش‌هایی خواهیم بود که از خارج کشور، به این مناطق وارد می‌شوند.
گزارش از مریم‌السادات علم‌الهدی
**اداره کل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**
تاریخ انتشار: ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ - ۱۱:۳۰
تهران-ایرناپلاس- توافقنامه‌های تجارت آزاد بین دو یا چند کشور امضا می‌شوند. هدف آن‌ها آزادسازی تجارت و فراهم کردن روابط اقتصادی نزدیک‌تر با یکدیگر است. ایران و پاکستان قصد دارند با امضای چنین توافقنامه‌ای موانع تجاری بین دو کشور را کاهش دهند.