ایرنابازار- محمد بن زکریای رازی پزشک، فیلسوف و شیمیدانِ اهل شهرری و متولد یکم شعبان ۲۵۱ قمری بود که سبب پیشرفت علم داروسازی در ایران شد. اکتشافات و اطلاعات موجود در آثار او منابعی با ارزش به شمار می روند و در بسیاری از دانشگاه‌های جهان تدریس می شده است. این اندیشمند آثار گرانبهایی در عرصه های پزشکی، ریاضیات، نجوم، طبیعیات و منطق از خود به یادگار گذاشته است و در زمره نخستین افرادی به شمار می رود که از علم شیمی در پزشکی استفاده کرد.
بر اساس گفته ها؛ زکریای رازی در جوانی عود می‌نواخت و بعدها به کار زرگری همت گمارد و سپس به کیمیاگری راه یافت. او به‌عنوان کاشف الکل و جوهر گوگرد (اسید سولفوریک) شهرت دارد.
جرج سارتن تاریخدان آمریکایی، محمد بن زکریای رازی را بزرگترین پزشک اسلام و قرون وسطی می دانست. مورخان شرقی در آثار خود او را «محمد بن زکریای رازی» می نامند و اروپایی ها و مورخان غربی از رازی به نام‌های «رازس» و «رازی» یاد می کنند. ابن‌سینا، رازی را در طب، دارای مقامی عالی می دانست و برای نگارش قانون از حاوی رازی استفاده کرد. همچنین او در جهان غرب پدر طب کودکان لقب گرفته است و در این زمینه کتابی با نام تدبیر الصبیان یا پزشکی کودکان تألیف کرده که تا آن زمان سابقه نداشته است.
ابوریحان بیرونی بر این باور بود که رازی نخست به کیمیا می پرداخته است و پس از آن که چشم او به دلیل بخارها و گازهایی که در محیط آزمایشگاه منتشر می شد، آسیب دید، به منظور درمان چشم به پزشکی وارد شد. در کتاب‌های مورخان اسلامی آمده که رازی طب را در بیمارستان بغداد آموخته است. باید گفت در آن هنگام، بغداد مرکز بزرگ علمی بوده است.
زکریای رازی در بغداد برای مدتی ریاست بیمارستان آنجا را عهده دار بود اما پس از مدتی به دلیل نامناسب بودن محیط و علاقه به ادامه فعالیت های علمی به شهرری بازگشت و در آنجا بیمارستانی را تاسیس کرد و ریاست آن را به عهده گرفت. این بیمارستان مرکز تجمع دانشمندان، حکیمان و پزشکان نیز به شمار می رفت.
رازی را باید پایه‌گذار نحوه آموزشی دانست که اینک در بیمارستان‌های آموزشی جهان انجام می‌شود. در این باره باید گفت او در بیمارستان ری، شاگردان را اطراف خود گرد می آورد و به معاینه بیماران مشغول می شد. همچنین شاگردان نخست بیماران را معاینه می‌کردند و در صورتی که نمی توانستند روند درمان را انجام دهند؛ زکریای رازی به این امر می پرداخت.
زکریای رازی، تشخیص تفکیکی میان آبله و سرخک را مطرح کرد و در کتاب آبله و سرخک به علت بروز آبله پرداخت و سبب انتقال آن را عامل مخمر از راه خون عنوان کرد. وی با معرفی آبله و سرخک به‌عنوان بیماری‌های حاد، درباره نشانه‌هایی از بی‌خطر یا کشنده بودن آن‌ها سخن گفت.
اکتشافات رازی شامل کشف الکل، جوهر گوگرد (اسید سولفوریک)، تهیه استات مس برای شست و شوی زخم، و تهیه مرگ موش می شود.
همچنین این دانشمند در علوم فیزیولوژی و کالبدشکافی، جانورشناسی، گیاه شناسی، کانی شناسی، زمین شناسی، هواشناسی و نورشناسی مهارت داشت و نخستین دانشمندی محسوب می شد که اجسام را به سه گروه جمادی، نباتی و حیوانی تقسیم کرد.
رازی در فلسفه، الهیات، ماوراء الطـبـیعـه و مجادلات مذهبی و فـلسفی؛ کتاب هایی نگاشته است. وی در فلسفه به سقراط و افلاطون متمایل بود اما با این وجود، عقاید خود را داشت. در واقع او اطلاعات پیشینیان را مطالعه و در نهایت دیدگاه خود را مطرح می‌کرد.
لغت‌نامه دهخدا درباره آثار محمد بن زکریای رازی نوشته است: «ابن‌الندیم در کتاب الفهرست خود تعداد آثار رازی را ۱۶۷ و ابوریحان بیرونی در کتاب فهرست کتب کتاب در ریاضیات و نجوم، هفت کتاب در تفسیر و تلخیص و اختصار کتب فلسفی یا طبی دیگران، ۱۷ کتاب در علوم فلسفی و تخمینی، شش کتاب در در مافوق الطبیعه، ۱۴ کتاب در الهیات، ۲۲ کتاب در کیمیا، ۲ کتاب در کفریات، ۱۰ کتاب در فنون مختلف که جمعا بالغ بر ۱۸۴ مجلد می‌شود و ابن اصیبعه در عیون الانباء فی طبقات الاطباء ۲۳۸ کتاب برای رازی برمی‌شمارد.»
آثار و نوشته های او را تا ۲۵۰ اثر در رشته های مختلف علمی عنوان کرده اند که در طب، ریاضی، نجوم، طبیعیات، الهیات، فلسفه، منطق، تفسیر، ما بعدالطبیعه و ... به رشته تحریر در آمده است. من لایحضره الطبیب، الحاوی و الکناش المنصوری، المرشد، کتاب الجدری و الحصبه، الابدال و دفع مضار الاغذیه از مهمترین آثار او به شمار می روند.
این دانشمند توانمند درر سال های پایانی عمر نابینا شد. درباره دلایل نابینا شدن زکریای رازی روایات گوناگونی وجود دارد. باید گفت سال های متفاوتی را درباره سال درگذشت او عنوان کرده اند. در این میان مهمترین سند تاریخی کتاب «فهرست کتب رازی» نوشته ابوریحان بیرونی محسوب می شود که درگذشت رازی را پنجم شعبان ۳۱۳ هجری عنوان کرده است.
نظر شما