اخباری که رنج مضاعف بر مردم وارد می‌کند؛ چه باید کرد؟

به گزارش ایرناپلاس، در قسمت نخست این گزارش به موضوع مهم و قابل بحث پیگیری اخبار منفی توسط مردم و پیامدهای اجتماعی آن پرداختیم. دکتر عباس نرگسیان از ارتباط اخبار منفی و به وجود آمدن حس ناامیدی و بی‌انگیزگی مردم گفت.
وی همچنین کاهش اعتماد عمومی را یکی دیگر از نتایج بمباران اخبار منفی دانست. نرگسیان در ادامه به نقش رسانه ملی در پیگیری درست اخبار توسط مردم پرداخت.

در بخش پایانی این گزارش، مساله پیامدهای پیگیری اخبار منفی بر مردم را از دیدگاه یک مشاور خانواده مورد بررسی قرار می‌دهیم. سپیده صادقی مشاور ارشد خانواده، تاثیرگذاری اخبار منفی بر اقشار سنی مختلف را متفاوت می‌داند و همچنین از ضرورت استفاده از منبع موثق برای کاهش تاثیرات روانی اخبار می‌گوید.

رابطه اضطراب و استرس با پیگیری اخبار منفی

ایرناپلاس: با توجه به اوضاع کرونایی و دنبال کردن اخبار این حوزه توسط مردم، اخبار منفی و پیگیری مداوم این نوع خبرها چه نتایجی برای اقشار مختلفِ مردم به همراه دارد؟
صادقی: اگر افراد را براساس سن و سالشان تقسیم‌بندی کنیم و بخواهیم از کودکان آغاز کنیم باید گفت این قشر در مواجهه با اخبار منفی از نظر ژنیتیکی یا سن و سال قدرتِ تفکر، تجزیه و تحلیل را ندارند. برای مثال وقتی با اخبار منفی مانند فوت کردن تعداد افراد زیادی مواجه می‌شوند یا وقتی اخبار مربوط به سکه و دلار و شرایط اجتماعی و ... را می‌شنوند، واکنش‌های اطرافیان را می‌بینند. یعنی در ابتدا می‌بینند که مادر و پدر چه واکنش‌هایی نسبت به این اتفاقات دارند.

به همین دلیل کودکانی را داریم که در این مدت میزان شب‌ادراری‌هایشان زیاد شده است. با توجه به اینکه کودک قدرت تفکر و تحلیل ندارد، بنابراین این گروه سنی واقعا آسیب‌پذیر است. اما نوجوانان در چنین شرایطی معمولا دو شیوه رفتاری نشان می‌دهند؛ یعنی یا نسبت به مسائلی که اتفاق می‌افتد بی‌تفاوت‌اند یا به شدت احساس اضطراب دارند. در بزرگسالان با همه این طیف‌ها مواجه هستیم؛ به این معنی که در مواجه با این اخبار می‌توانند اضطراب شدیدی بگیرند و به همان میزان که اضطراب می‌گیرند، این اضطراب سیستم ایمنی بدنشان را پایین می‌آورد.

عده دیگر هم نسبت به رعایت پروتکل‌ها بی‌تفاوت می‌شوند. به عبارت دیگر بسیاری از کسانی که می‌بینیم هنوز ماسک نمی‌زنند و فاصله‌ها را رعایت نمی‌کنند، اتفاقا اضطراب‌های عمیق‌تری دارند اما چون فکر می‌کنند کاری از دستشان برنمی‌آید یا این مسائل اصلا درست نیست به همین دلیل اصلا رعایت نمی‌کنند و به نوعی به شرایط موجود حمله می‌کنند.

بنابراین پیامدهای مواجهه با اخبار منفی می‌تواند در شیوه رفتاری آدم‌ها اثر داشته باشد. بنابراین باید اخبار را فیلتربندی کنیم؛ برای مثال وقتی یکباره صبح می‌شنویم که ۶۰۰ نفر فوت کرده‌اند، دیگر نیازی نیست هر دقیقه همه اخبار ساعت‌های مختلف را پیگیری کرده یا اینکه منابع خبری را مدام پیگیری کنیم و بفهمیم که برای مثال از این تعداد درگذشته چه تعداد از آنها برای کدام استان بوده است.

مواجهه پزشک یا روانشناس با چنین اخباری بسیار متفاوت است؛ برای مثال من روانشناس بررسی می‌کنم که امروز که شهر مشهد تعداد فوتی‌های بیشتری دارد بنابراین سوگ و عزاداری تا چه اندازه در آن شهر بسیار است. اما کسی که کارش زیاد به اخبار مرتبط نیست، همین‌ که اطلاع داشته باشد از برخی خبرها برایش کافی است و باید بتواند آن را مدیریت کند.

بنابراین وقتی از این مساله اطلاع داشته باشیم، متوجه می‌شویم که باید یکی از مطالبه‌هایمان به عنوان شهروند، واکسن باشد. همچنین ماسک، الکل و ... با قیمت‌های پایین‌تری به همه اقشار مردم برسد و قابل دسترس باشد. یا اینکه بستر اینترنتی بسیاری از کارهای اداری فراهم شود، داروخانه‌ها آنلاین باشند که اگر نیاز به دارو بود از این طریق سفارش دهند. دورکاری‌ها بیشتر شود. با توجه به اینکه در حال حاضر تعداد شرکت‌های خصوصی بسیاری داریم که اصلا توجه نمی‌کنند و برایشان مهم نیست که بقیه شرکت‌ها یا دولتی‌ها تعطیل هستند و همچنان کارمندانشان را می‌بینیم که در مترو با یک ساک غذا به سمت محل کارشان می‌روند. این تبعیض کاملا بر روان آن افراد اثر می‌گذارد.

در زمینه اخبار، به آموزش نیاز داریم که بدانیم از چه منابع خبری استفاده می‌کنیم و اینکه سواد رسانه‌ای ما تا چه اندازه  بالاست که بتوانیم به اخبار گوش کنیم. به طور نمونه وقتی از یک منبع خبری استفاده می‌کنیم باید متوجه شویم که تا چه اندازه موثق یا زرد است و مردم را ناامید می‌کند.

ایرناپلاس: پیگیری اخبار منفی تا چه اندازه باعث ناامیدی و بی‌انگیزگی افراد در جامعه می‌شود و آثار مستقیمی بر پیدایش این دو مقوله در میان افراد دارد؟
صادقی: به طور قطع تاثیر دارد. علت این اتفاق را نمی‌توانیم خطی در نظر بگیریم. در واقع نگاه من بیشتر حلقوی است، به این معنی که کاملا نمی‌گوییم الف، باعث ب شده است. لزوما اخبار منفی نمی‌توانند ناامیدی تولید کنند بلکه برخی از عوامل دیگر در این میان تاثرگذار است.

برای مثال وقتی یک خبر منفی می‌شنویم ذهن ما دچار مقایسه با فلان کشور می‌شود. مثلا می‌گوییم چرا آن کشور این میزان خشونت را ندارد و بعد نسبت به کشور خود و شرایطی که داریم، ناامید می‌شویم. به اعتقاد من، به طور مستقیم باعث ناامیدی نمی‌شود اما کلا هر خوراکی که ما به مغز و ذهنمان بدهیم، حال اخبار منفی باشد یا هر چیزی دیگری، قطعا اثرگذار است. یعنی هر خوراکی که به مغز وارد می‌شود یک رنجی برای انسان تولید می‌کند.
اینکه یک هفته روی فلان موضوع با استفاده از انواع و اقسامِ منابع مطالعه کنیم، به طور حتم بعد از یک هفته دیگر آدم گذشته نخواهم بود. چون برخی مطالب دردناکی به ما وارد شده است.

تاثیر قدرت تفکر و تحلیل در بازتاب اخبار منفی

ایرناپلاس: با توجه به در دسترس بودن گوشی‌های هوشمند، امروزه به راحتی اطلاعات بسیاری در فضای مجازی در اختیار مردم قرار می‌گیرد. به همین دلیل نمی‌توان از خواندن اخبار دوری کرد و در هر صورت با آن مواجه‌ایم. اما این پرسش مطرح می‌شود که چه توصیه و پیشنهادهایی برای دور ماندن از پیامدهای منفی اخبار باید به کار گرفت؟
صادقی: همانطور که در ابتدا گفته شد شناسایی منابع خبری موثق، بسیار مهم است. رسانه‌ها تا حد زیادی به فکر آن هستند که فلان خبر مهم برای خودشان باشد. به همین دلیل باید توجه کنیم که آن رسانه به چه قیمتی خبر را به ما می‌فروشد و ما به چه قیمتی آن را می‌خوانیم.
بنابراین نخستین شرط پیگیری اخبار، استفاده از منابع موثق است. به طور نمونه، سراغ منابع زردی که افراد را بیشتر ناامید می‌کند، نرویم.

دوم اینکه برای تعداد اخبار منفی حتما فیلتر بگذاریم. متاسفانه وقتی به اخبار تلویزیون نگاه کنید می‌بینید کلی از اخبار منفی داخلی و خارجی در فهرست خبرهای مهم قرار گرفته است. ظرفیت روانی بیننده تا حدی می‌تواند آن را بپذیرد. ظرفیت روانی افراد با یکدیگر متفاوت است.

سومین مساله اینکه، اگر فردی در زندگیش اهداف دیگری داشته باشد و به معنای مفید کلمه، سرگرم باشد کمتر سراغ این اخبار می‌رود. یعنی باید یکسری سرگرمی‌ها و کارهای مفید برای خود داشته باشد و صرفا تمام وقتش را پای اخبار نگذارد.

البته این موقعیت را بیشتر در میانسالان و سالمندان می‌بینیم که همه وقت خود را پای اخبار می‌گذارند و از این شبکه به آن شبکه به دنبال اخبار می‌گردند. اگر هم اهل فضای مجازی باشند، در همه صفحه‌های خبری عضو هستند. باید به میزانی از اخبار باخبر شویم که مربوط به یک شهروند است؛ به طور مثال اینکه فلان اداره که من با آن مرتبط هستم در چه روزهایی تعطیل است؟ اخبار مرتبط با کرونا و شنیدن اینکه هر روزه تا ۶۰۰ خانواده عزادار می‌شوند در درجه اول فاجعه‌آور است؛ اما با شنیدن این خبر باید به این مرحله برسیم که من به عنوان شهروند چه کارهایی می‌توانم انجام دهم؛ چه چیزهایی را باید رعایت کنم تا این اتفاقات برای خانواده و اطرافیانم نیفتد؛ یا اینکه در چنین شرایطی من چه وظیفه‌ای دارم، که البته این قدرت تفکر و تحلیل در برخی کمرنگ است.