مجله نیچر (طبیعت - Nature) که از سال ۱۸۶۹ میلادی تا کنون منتشر می‌شود در میان پرارزش‌ترین مجله‌های علمی جهان قرار دارد. این نشریه ارجاع داده شده‌ترین مجله علمی است. ضریب تأثیرگذاری مجله در سال ۲۰۲۰ با نمره تقریبی ۵۵ در رده اول نشریات علمی جامع قرار گرفت؛ این مجله، مهم‌ترین تهدید فلات ایران را موضوع خشکسالی می‌داند.
مخاطب این نوشتار رئیس‌جمهوری دولت سیزدهم است که چند هزار سال تاریخ نوشتاری دارد و از نگاه کشاورزی، بسیاری از گیاهان در این سرزمین برای نخستین‌بار کشت شده‌اند؛ دام‌ها در این دیار اهلی شده و نیاکان ما در این کشور پدیدآورنده معجزه قنات در جهان هستند.
یک پژوهشگر ایرانی و همکارانش در دانشگاه «اولو» فنلاند، داده‌های مربوط به سیستم ملی نظارت بر آب‌های زیر زمینی ایران را از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ مطالعه کرده‌اند.
براساس این مطالعه، در طول دوره مورد بحث (۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵) تعداد چاه‌های استخراج آب‌های زیرزمینی در ایران تقریبا ۲ برابر شده است. با این حال مقدار آب زیرزمینی استخراج شده در این دوره ۱۸ درصد کاهش یافته؛ در سطح کشور سطح آب زیرزمینی سالیانه به طور متوسط تقریبا نیم متر کاهش می‌یابد.
در بسیاری از چاه‌ها آب به میزان قابل توجهی شورتر شده است، تا حدی که در صورت آبیاری با آن، فقط گیاهانی می‌توانند رشد کنند که قادر به جذب آب شور هستند. در این دوره، کیفیت آب‌های زیرزمینی ایران فقط در چند منطقه مرطوب (در شمال فلات ایران) بهبود یافته است.
کمبود آب و خشکسالی، معیشت مردم را در سراسر ایران تهدید می‌کند. در این سطور قصد طرح مسائل فنی را نداریم زیرا چندی پیش در یادداشتی با عنوان «سازگاری با ریسک خشکسالی قرن جدید» به تفصیل به آن پرداخته‌ام؛ هدف از پیشنهاد، سیاستگزاری درست و تشکیل و بهره‌گیری از اتاق‌های فکر موثر است:
۱. با هم‌فکری سازمان ملل متحد، دفاتر تخصصی FAO و همچنین دانشگاه‌ها و بنیه تخصصی اجرایی موجود، طرح راهبردی برای مهار بیابان‌زایی، فرسایش خاک، بهبود راندمان آبیاری، تهیه و اجرا شود. (در زمان حضور در دانشگاه تهران، شاهد توان تخصصی این دانشگاه و توانمندی هدایت این موضوع‌ها بودم.)
۲. موضوع سرمایه‌گزاری و سرمایه‌گریزی جدی گرفته شود؛ مطالعه روند سرمایه‌گذاری در دهه اخیر موید ضرورت این مقوله حیاتی است. براساس اطلاعات منتشر شده توسط بانک مرکزی، میزان سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی در سال ۹۰ به قیمت ثابت سال ۱۳۹۰ بیش از ۸۷ هزار میلیارد ریال بوده است که در سال ۹۸ این رقم به ۳۵ هزار میلیارد ریال کاهش یافته است که به طور متوسط سالیانه رشد منفی ۱۰.۸ درصدی را نشان می‌دهد.
۳. تامین مالی بخش کشاورزی و به قول مدیرعامل بانک کشاورزی، ایجاد جریان مطمئن اعتباری، موضوع مهم دیگری است که با تجهیز و تقویت این نهاد مالی با قریب به یک سده تجربه نظام‌مند در تامین اعتبارهای مورد نیاز می‌تواند قرار سرمایه را تا حد زیادی بهبود بخشد؛ پرداخت بیش از ۷۴۰ هزار میلیارد ریال تسهیلات در همین دوره مالی اخیر نشان‌دهنده کارآمدی این نهاد تخصصی است.
۴. اعتبارات در بخش کشاورزی به منزله خون در رگ‌هاست، چنانکه هر یک درصد افزایش در اعتبارات، ارزش افزوده‌ای برابر با ۶ صدم درصد در اعتبارات جاری و همچنین ۹ صدم درصد در اعتبارات سرمایه‌ای افزایش می‌دهد. بانک تخصصی موجود، در دولت سیزدهم می‌تواند مورد توجه مضاعف قرار گیرد و به عنوان الگوی موفق توسعه در نظام بانکی کشور، محور راهبری شبکه بانکی کشور به شمار آید.
۵. موضوع جبران نظام‌مند خسارت‌ها و استمرار تولید براساس آموزه‌های استاندارد سازمان ملل و بانک جهانی، از طریق سازوکار بیمه‌ای با تامین حق بیمه سهم دولت و تقویت بیمه کشاورزی، نیز بسیار مهم است؛ زیرا سازوکار بنیادین موثر دیگری جایگزین آن وجود ندارد.
سخن پایانی اینکه تلاش بسیاری از سوی جامعه بزرگ کشاورزی ایران انجام شده اما کشاورزی با ابرچالش‌های پرشماری از جمله موارد یادشده روبروست و می‌توان برای بسیاری از آنها راه‌حل یافت و برنامه‌ریزی و اجرا کرد.
نظر شما