کمتر از یک ماه تا آغاز ماه محرم مانده و هر سال هیئت‌ها و تکایا از همین ایام مشغول برنامه‌ریزی برای برگزاری هرچه باشکوه‌تر مراسم عزای سالار شهیدانند. با این حال، بلای عالم‌گیر کرونا که در این پنج ماه هرچه خواسته به زندگی مردم دنیا تحمیل کرده، این بار به ایستگاه محرم رسیده است؛ زمان برگزاری مهمترین آیین ایرانیان و دیگر شیعیان جهان؛ مناسکی که برای بسیاری از عاشقان اهل بیت(ع) شوخی بردار نیست و حاضر به دل کندن از مراسمی که به جانشان بسته است، نیستند.
حاج منصور در ادامه شعرش به دوگانه جان و نان که اوایل شیوع کرونا مطرح شده بود هم اشاره می‌کند و می‌خواند: «جان من است این روضه‌ها؛ پای بساطت/ دنبال جانم آمدم، دنبال نان نه». کنایه از اینکه اگر زمانی در دوره شیوع بیماری بحث تعارض بین ماندن در خانه و حفظ جان، یا کار کردن و کسب نان بود، روضه امام حسین(ع) جان است و روشن است که حفظ جان اولی است.
در شب‌های احیای امسال، کسانی که از تلویزیون مراسم قرآن به سر گرفتن حجت الاسلام انصاریان واعظ مشهور تهران را می‌دیدند، شاهد یکی از دعاهایش بودند که، محرم امسال امکان شرکت در مراسم عزاداری سیدالشهدا(ع) برای مردم فراهم شود. شیخ حسین انصاریان با لحن مناجات در دعای خود گفت، ما طاقت محرم بدون عزاداری امام حسین(ع) را نداریم؛ دعایی که بسیاری از محبان اباعبدالله را به یاد این مراسم انداخت و دلهایشان را لرزاند.
تردیدی نیست که عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) یکی از مهمترین دغدغه‌های شیعیان است و این مراسم سالانه، وصف حال جمع زیادی از مردم کشوری است که مناسک محرم و عاشورا یکی از مهمترین ابعاد هویتی آن را شکل داده و انواع تحولات و رخدادهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و حتی دین‌گریزی مشهود در گوشه‌هایی از جامعه، نتوانسته است آیین‌های حسینی را کم‌رنگ کند.
اهمیت این موضوع باعث شده تا در روزهای اخیر و با نزدیک شدن به ایام برگزاری مراسم محرم(ع)، عده‌ای در تلاش برآیند تا از آن، بهانه‌ای برای دعواهای سیاسی بسازند و به دوگانه‌سازی «عزاداری» و «سلامت» همانند «جان» و «نان» روی آورند. در این میان، برخی مدعی شده‌اند جریان غرب‌گرا به بهانه کرونا به دنبال تعطیلی هیئت‌های مذهبی در کشور است و کسان دیگری، کرونا را یک «ویروس سکولار» خوانده‌اند که تلاش می‌کند کشورهای دینی را با آثار مخرب خود به سمت بی‌دینی سوق دهد.
در چنین فضایی، رئیس‌جمهوری صبح دیروز(شنبه ۴ مرداد) در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا، بعد از دوگانه «نان یا جان»، دوگانه عزاداری یا سلامت را هم نفی کرد و گفت: «ممکن است هر روزی بحثی مطرح شود و الان که به ماه محرم رسیده‌ایم بحث عزاداری یا سلامت مطرح شود؛ اما هم عزاداری امام حسین(ع) و هم توجه به پروتکل‌های بهداشتی مانعه‌الجمع نیست، باید اینها را جمع کرد و در کنار هم قرار داد. ما هم باید سوگواری امام حسین(ع) را به عنوان یک فرهنگ بلند، فرهنگی که در تاریخ منجی ما بوده است، پاس بداریم. انقلاب و پیروزی و دفاع مقدس اگر بوده، همه ما در همه جا مرهون امام حسین (ع) هستیم.»
روحانی که خود خطیب باتجربه‌ای است، ادامه داد: «ما ماه رمضان را در دوران کرونا تجربه کردیم؛ مردم قرآن برسر گرفتند و شب‌های احیا عده‌ای با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی به مساجد و محافل رفتند و عده‌ای در خیابان و عده‌ای هم در فضای مجازی و برخی هم این مراسم را از طریق رسانه ملی دنبال کردند، همه این آیین‌ها را انجام دادند و اصول بهداشتی را هم رعایت کردند.»
شاید این روزها که متاسفانه روزی حدود ۲۰۰ تن بابت کرونا جان می‌سپارند، برخی توقع داشتند دولت و ستاد مبارزه با کرونا، بابت بهبود شرایط بهداشتی، برگزاری هرگونه مراسم عزاداری را در محرم ممنوع اعلام کنند؛ اقدامی که به نظر دو پیامد می‌توانست داشته باشد: نخست آنکه بخشی از جامعه هیئتی به این ممنوعیت تن نمی‌دادند و طبق معمول بسیاری از ممنوعیت‌ها، این برنامه‌ها زیرزمینی می‌شد و طبیعی است که برنامه‌های زیرزمینی در نقاط کوچک‌تر و به صورت مخفی، از نظر بهداشتی پیامدهای بدتری داشته باشد. دوم اینکه، دولت از سوی بخشی از جامعه مذهبی به مقابله با هیئت و روضه و عزاداری متهم می‌شد و این هزینه قابل پرداختی نیست.
در این فضا این تصمیم که با توصیه و فرهنگ‌سازی و دستورالعمل‌سازی بتوان تا حد امکان مانع بی‌مبالاتی بهداشتی شد و در عین حال، سنت عزاداری محرم را متناسب با این شرایط حفظ کرد، عاقلانه‌تر به نظر می‌رسد.
فاصله‌گذاری اجتماعی، کاهش تراکم جمعیت، کوتاه کردن برنامه‌ها، استفاده از ماسک و ضدعفونی کردن اماکن، راهکارهای پیشنهادی رئیس‌جمهوری برای برگزاری مراسم محرم در شرایط کنونی است، اما واقعیت آنکه این رویکرد فقط با این چند جمله رئیس‌جمهوری و پخش در رسانه‌ها به موفقیت نخواهد رسید؛ همان‌گونه که خروج از دوقطبی «جان و نان» به سادگی امکان‌پذیر نبود و سبب شد با وجود مهار موج اول کرونا، بار دیگر این بیماری تلفات زیادی بگیرد.
هموطنان در ماه‌های اخیر، یکی از پیچیده‌ترین آفت‌های سلامت را تجربه کرده و بسیاری شاهد مرگ عزیزانشان بوده‌اند و تجمع بدون فاصله نیز همانند در آغوش گرفتن کروناست.
در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد آنچه روحانی در قالب کلی «عزاداری با حفظ سلامت» بیان کرد، باید بسیار جزئی‌تر و اجرایی‌تر از سوی روحانیون، مداحان و مسئولان هیئت‌های واکاوی و تحلیل و تبیین و روش‌های اجرایی برای آن در نظر گرفته شود. همچنین جامعه‌شناسان، پزشکان و دیگر کارشناسان مرتبط، هر یک نقش خود را در هدایت جامعه به یک عزاداری متفاوت از گذشته ایفا کنند؛ مراسمی که در آن ضمن رعایت شئونات مذهبی، به گسترش شیوع بیماری مهلک کرونا در کشور منجر نشود.
همان‌گونه که رئیس‌جمهوری گفت، ماه رمضان تمام شد؛ هیچ کس نبود که بگوید «ماه رمضان باعث شیوع بیماری شد» و ماه رمضان، ایام عبادت و شب‌های احیا را هیچ کس حتی معاندان نیز نتوانستند بگویند باعث شیوع بیماری شده است. اکنون نیز برای ماه محرم باید به گونه‌ای عمل کنیم تا بهانه‌ای در اختیار دشمنان قرار نگیرد.
در این مدت، کرونا واقعیت‌های زیادی را به انسان‌ها تحمیل کرده است. اما در میان، چه بسا در کنار سختی‌ها و مشکلات بتواند راه و شیوه‌ای نو برای برگزاری آیین‌های عزاداری نیز پیش روی جامعه بگشاید؛ راهی که هم از عظمت بزرگداشت این مراسم نکاهد و هم جنبه‌های بهداشتی آن را ارتقا دهد.
تهران- ایرناپلاس- تاوان بگیر از ما ولی در این زمان نه/ ما را به ماه‌ات میهمان کن، امتحان نه. فیلم صفحه اینستاگرام، حاج منصور ارضی، مرشد بسیاری از مداحان مشهور تهران را نشان می‌دهد که در خانه‌ای روی مبل نشسته و وقتی این بیت را زمزمه می‌کند، صدای گریه و شیون دیگرانی که دورش روی مبل‌های دیگر نشسته و برخی از آنها ماسک هم زده‌اند، بالا می‌رود. همین طور وقتی که حاج منصور می‌خواند: «با هرچه می‌خواهی بزن اما عزیزم/ با دوری از روضه و گریه کنان نه.»
نظر شما