سال ۱۳۸۴ به‌عنوان سالی که یکی از قوانین مرجع بورسی یعنی قانون اصلاح بازار سرمایه به‌تصویب رسید، می‌تواند مبدأ تاریخی مناسبی برای بررسی عملکرد بورس در سال‌های پس از آن باشد. در واقع می‌توان گفت نیمه دوم دهه هشتاد، به دلیل قانون‌گذاری و تشکیل نهادها و ابزارهای جدید، ظرفیت‌های تازه‌ای را برای بازار اوراق بهادار کشور ایجاد کرد که به‌دلیل برخی دیدگاه‌ها نسبت به این بازار، ظرفیت‌های ایجاد شده در ابتدا مورد توجه نبودند.
ارسال سیگنال فرار به فعالان بازار سرمایه
قانون اصلاح بازار سرمایه در سال آخر دولت هشتم به مجلس تقدیم و در نخستین سال دولت نهم تصویب شد. با این حال، رویکرد دولت نهم نسبت به بورس و بازار سهام در ابتدای دوران فعالیت خود، سرعت‌گیر ورود آن برای حضور در زمره فعالیت‌های اقتصادی عموم بود.
برخی اظهارنظرهای غیر کارشناسی و تشبیه بازار سهام به قمارخانه از طرف مقام‌های دولتی، تردیدهایی در فلسفه وجودی بورس ایجاد می‌کرد. در واقع توصیف‌های مشابه از بازار سرمایه، نشانه‌هایی برای سرمایه‌گذاران بود تا این بازار را بی‌ثبات بدانند.
بی‌اطمینانی فعالان بازار سرمایه به‌دنبال این اظهارنظرها، موجب افت شاخص کل بورس شد و سال ۱۳۸۴ با وجود اصلاحات قانونی که می‌توانست با استقبال فعالان بازار مواجه شود ، با شاخص ۹۴۵۹ واحدی به کار خود پایان داد.
بورس در سال‌های دوم و سوم دولت یازدهم توانست افت سال نخست را جبران کند. یکی از عوامل تأثیرگذار در رشد شاخص کل در دو سال ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶، ورود شرکت‌های اصل ۴۴ قانون اساسی به بورس بود. بر این اساس، شاخص کل در سال ۱۳۸۵ با رشد ۳.۸۲ درصدی به ۹۸۲۱ واحد و در سال ۱۳۸۶ با رشد ۲.۶۵ درصدی به ۱۰ هزار و ۸۲ واحد رسید.
بحران مالی جهانی و بورس تهران
با اینکه ارتباط بازار سرمایه ایران در اواخر دهه ۱۳۸۰ با بازارهای جهانی چندان عمیق و گسترده نبود، اما بحران مالی اثر مشابهی بر بازار سرمایه ایران گذاشت. شاخص کل بورس تهران که در سال ۸۶ به کانال ۱۰ هزار واحدی رسیده بود، با افت ۲۰.۹۸ درصدی در پایان سال ۱۳۸۷ روی عدد ۷۹۶۶ واحد قرار گرفت. خرید سیستم معاملاتی جدید برای بورس اوراق بهادار تهران یکی از اقدامات انجام شده در این سال بود.
تأثیر بحران مالی بر بورس تهران را می‌توان به یک شوک کوتاه‌مدت تعبیر کرد زیرا در پایان سال ۱۳۸۸ و پس از روی کار آمدن چندماهه دولت دهم، با فروکش کردن آثار بحران مالی جهانی و افزایش قیمت جهانی فلزات اساسی، شاخص کل بورس با رشد ۵۷.۳۸ درصدی به ۱۲ هزار و ۵۳۷ واحد رسید. تأسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک از دیگر دلایل اقبال به بازار سرمایه بود.
رکوردهای تاریخی بورس در سال ۱۳۸۹
رشد شاخص بورس در سال ۱۳۸۹ را می‌توان از نظر عبور از ارقام تاریخی با سال‌های اخیر مقایسه کرد. در پایان سال ۹۰ بورسی که سال پیش از آن را با شاخص کل ۱۲ هزار و ۵۳۷ واحدی به‌پایان برده بود، با رشد ۸۵.۸۱ درصدی و رسیدن به ۲۳ هزار و ۲۹۵ واحدی به کار خود خاتمه داد. با این حال، رشد شاخص در سال ۱۳۹۰ تنها ۱۱.۲ درصد بود و رکوردشکنی‌های سال پیش، به‌عنوان رکوردهای تاریخی پایان دهه ۱۳۸۰ ثبت شدند.
سیاست‌های اقتصاد کلان، عامل کاهش سرعت رشد بورس
یکی از دلایل عدم رشد قابل توجه بورس در سال ۱۳۹۰، سیاست‌های اقتصاد کلانی است که خروجی آن، افزایش قیمت در بازارهای موازی مانند ارز و طلا بود. جهش ارزی سال ۱۳۹۰ و افزایش قیمت طلا، سرمایه‌گذاران را به‌سوی این دو بازار سوق داد و بورس با اقبال کمتری نسبت به این دو بازار مواجه شد. با این حال، روند رشد شاخص کل در سال ۱۳۹۱ به‌دلیل عرضه نمادهای پالایشگاهی و پتروشیمی در فرآیند خصوصی‌سازی سرعت گرفت و با رشد ۴۶.۸۴ درصدی با رسیدن به شاخص ۳۸ هزار و ۴۱ واحدی به پایان رسید.
واکنش بازار سرمایه به انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲
انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۹۲ موجب تحریک رشد شاخص کل شد که در تردیدهای پیش از انتخابات در فاز استراحت بود و شروع مذاکرات هسته‌ای و امیدواری به رفع تحریم‌ها، سبب ادامه این روند تا زمستان شد.
کاهش نرخ تورم که در همان ماه‌های اولیه شروع به‌کار دولت یازدهم قابل لمس بود، موجب شد نرخ حقیقی سود بانکی مثبت شود و به‌همین دلیل، سپرده‌گذاری در بانک‌ها از جذابیت بیشتری نسبت به فعالیت در بازار سرمایه برخوردار باشد و بر همین اساس، شاخص کل بورس با رشد ۱۰۷.۷۱ درصدی و قرارگیری در نقطه ۷۹ هزار و ۵۱ واحدی در سال ۱۳۹۲ به‌کار خود پایان داد.
بورس از سنگ‌اندازی در مسیر بهبود روابط خارجی در امان نماند
ابهام‌های حاکم بر مذاکرات هسته‌ای و سنگ‌اندازی در مقابل بهبود روابط بین‌المللی در سال ۱۳۹۳ موجب شد رکود بر بازار سهام حاکم شود و شاخص کل با قرار گرفتن بر رقم ۶۲ هزار و ۵۳۱ واحد، افت ۲۰.۸۶ درصدی را تجربه کند. می‌گویند بازار سهام ابزاری است برای انتقال پول از جیب افراد عجول به افراد صبور. رشد ۲۸.۳۸ درصدی شاخص کل بورس در سال ۱۳۹۴ پس از افت سال پیش، مصداق این توصیف مشهور درباره بازار سهام است.
اقبال سرمایه‌گذاران خارجی به بورس تهران
تأثیر مثبت مناسبات بین‌المللی در به نتیجه رسیدن برجام در این سال بر بازار سرمایه مشاهده شد. حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بازار سهام ایران و همچنین کاهش نرخ سود بانکی عواملی بود که موجب جذابیت بیشتر این بازار در این سال شدند. در نهایت، سال ۱۳۹۴ با قرار گرفتن شاخص کل بورس در نقطه ۸۰ هزار و ۲۱۹ واحدی به‌کار خود پایان داد.
تأثیر عضویت در آیسکو بر روند بورس
گشایش روابط بین‌المللی که از سال ۱۳۹۴ آغاز شده بود، موجب شد موضوع پیوستن ایران به سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار یا آیسکو در سال ۱۳۹۵ به نتیجه بنشیند. سازمان بورس و اوراق بهادار ایران در ابتدای این سال به‌عنوان یکی از اعضای پیوسته آیسکو پذیرفته شد.
با این حال، با اعلام پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، ریسک‌های سیاسی به بازار سهام در بازه‌هایی موجب افت شاخص شد. اما در مجموع بازار سهام ایران به‌واسطه موفقیت در عرصه اقتصاد بین‌الملل توانست بیش از ۳۵۰ میلیارد تومان سرمایه سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کند، اما در مجموعه برآیند رخدادهای سال ۱۳۹۵ موجب افت شاخص کل تا ۳.۷۲ درصد شد و شاخص در نقطه ۷۷ هزار و ۲۳۰ واحدی قرار گرفت.
جشن ۵۰ سالگی بورس با عبور از مقاومت ۹۰ هزار واحدی
بورس ایران در سال ۱۳۹۶ در حالی ۵۰ سالگی خود را جشن گرفت که توانست سطح مقاومت ۹۰ هزار واحدی را بشکند. افزایش قیمت نفت و همچنین افزایش درآمد شرکت‌های صادراتی به عبور از این سطح مقاومت، رسیدن شاخص کل به‌نقطه ۹۶ هزار و ۲۹۰ واحدی و رشد ۲۴.۶۷ درصدی در پایان سال شد.
لباس سبز بورس بر قامت معامله‌گران
سال ۱۳۹۷ به‌دلیل ورود نقدینگی قابل توجه نسبت به سال گذشته و نیز افزایش معامله‌گران خرد، سال بااهمیتی برای بورس تهران بود. با اینکه ریسک خروج آمریکا از برجام در اوایل سال موجب ایجاد نااطمینانی‌هایی برای این بازار شد، اما تخلیه آثار روانی رخدادهای اقتصادی این سال مانند نوسان‌های ارزی ناشی از بازگشت تحریم‌ها و خروج آمریکا از برجام، در نهایت سال ۱۳۹۷ را به سالی با رشد ۸۵.۵۴ درصدی و قرارگیری شاخص کل در نقطه ۱۷۸ هزار و ۶۵۹ واحدی تبدیل کرد.
بسیاری از کارشناسان سال ۱۳۹۸ را سال سبز بورس می‌نامند؛ سالی که در آن شاخص کل از کانال ۱۷۸ هزار واحدی در ابتدای سال به حدود ۵۱۳ هزار واحد رسید. افزایش ارزش معاملات سال ۱۳۹۸ با تحلیل‌های متفاوتی همراه بود. تبدیل بورس به‌یکی از اجزای سبد سرمایه‌گذاری خانوار را می‌توان نتیجه نوع نگرش دولت و علامت‌دهی به بازار سرمایه دانست.
بورس، بازی نیست
تا پیش از این در اقتصادی که تورم به‌عنوان یک مشکل ساختاری در یک دوره تاریخی و بلندمدت هر بار به‌نوعی بروز و ظهور پیدا می‌کند، فرهنگ‌سازی برای اقشار مختلف جهت حضور و فعالیت در بازار سهام موجب شد افراد برای حفظ ارزش ریال به‌جای ورود به سایر بازارها مانند طلا و ارز و ایجاد اختلال در آنها، به بازار سهام وارد شوند و آثار منفی فعالیت‌های سفته‌بازانه در سایر بازارها کاهش یابد.
علاوه بر این، بالا رفتن ارزش بازار سهام به این معناست که دولت می‌تواند برای تأمین مالی خود از ظرفیت اوراق به‌جای منابع بانکی استفاده کند.
در مجموع با توجه به بستری که دولت دوازدهم برای حضور و مشارکت آحاد مردم در بازار بورس فراهم کرده و استقبال بسیار زیاد برای فعالیت در این عرصه اقتصادی، اکنون فضای جامعه به خوبی دریافته که می‌تواند با پس‌اندازهای خُرد در بورس، مسیر درستی را در تامین سرمایه بخشهای تولیدی طی کرده و هم از این بازار سودآور منتفع شود.
نظر شما