روزهای گذشته عادل برکم، فعال صنفی معلمان و کارشناس آموزش و پرورش، ضمن اشاره به حذف و تغییر بخشی از محتوای کتاب‌های درسی دانش‌آموزان درباره تجاوز روسیه به خاک ایران، آن را اقدامی برای «تطهیر» این کشور در ذهن نوجوانان عنوان کرد. او در یک رشته توییت تصاویری از نمونه‌های حذف و تغییر در محتوای کتاب‌های آموزش فارسی دانش‌آموزان رشته‌های ریاضی فیزیک، علوم تجربی، ادبیات و علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی منتشر کرده است. شاید این تغییرات در پی دیدگاهی باشند که سال گذشته محمد بطحایی، وزیر وقت آموزش و پرورش اعلام کرده بود. او طی سفری به مسکو، از آمادگی این وزارتخانه برای لحاظ کردن زبان روسی به عنوان زبان دوم در برخی مدارس خبر داده بود.
حجت‌الاسلام علی ذوعلم، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در نشست خبری با اصحاب رسانه درباره حذفیات کتب درسی گفت: این سازمان برای اعمال تغییرات در کتاب‌های درسی، مولف را در جریان می‌گذارد، اما مولف مسئول کتاب درسی نیست و فقط در تدوین آن به ما کمک می کند. نگاه مبنایی ما نسبت به آنچه در تاریخ اتفاق افتاده این است که جنایات روسیه تزاری قابل حذف نیست. یا در دوره شوروی سابق، نوع تعامل سلطه‌گرایانه بلوک شرق را انکار نمی‌کنیم و هرگز حذف نخواهیم کرد. اگر اکنون دولت روسیه با ما همکاری و تعامل دارد به معنی صرف نظرکردن مردم از بخشی از تاریخ نیست؛ دستکاری در تاریخ را قبول نداریم.
او در ادامه سخنانش گفت که حذفیات در مورد روسیه در زمان مسئولیت او نبوده است، و افزود: در هر حال بررسی‌های لازم را انجام می‌دهیم، همان طور که برخی تغییرات در کتاب‌های قبلی اتفاق افتاده بود و آن را بررسی کردیم و در مواردی اصلاحات لازم انجام شد، در این مورد هم اگر بررسی کنیم و مشخص شود تغییرات غیرمنصفانه است حتماً اصلاح خواهیم کرد.
تغییر کتاب‌های درسی علمی نیست، سیاسی است
مهدی بهلولی، کارشناس مسائل آموزش و پرورش، درباره تغییراتی که به دنبال تغییر روابط ایران و روسیه در کتاب‌های درسی به وجود آمده است، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: این رویکردی علمی نیست، بلکه رویکرد سیاسی است که با توجه به وضعیت سیاسی کشور اطلاعات درست یا نادرست به دانش‌آموزان داده می‌شود. نتیجه این است که خانواده، دانش‌آموز، معلم و جامعه از آموزش و پرورش فاصله می‌گیرد. در عصر ارتباطات که هر دانش‌آموز از ابتدایی تا رده‌های بالاتر و همه خانواده‌ها به ابزار ارتباطی متفاوتی دسترسی دارند، اگر اطلاعات اشتباه به دانش‌آموز داده شود، دانش‌آموز آنها را باور نمی‌کند چراکه به اطلاعات دسترسی دارد و متوجه می‌شود مسائلی که به او آموزش داده‌اند، دروغ است یا همه واقعیت نیست، پس نسبت به کتاب درسی، مدرسه و معلمش بی‌اعتماد و بی‌انگیزه می‌شود.
بهلولی در ادامه با اشاره به گفت‌وگویی که با یکی از معلمان پایه دبیرستان داشته است، توضیح داد: آن معلم می‌گفت دانش‌آموزان درباره بعضی از مسائل، سوالاتی می‌پرسند که مشخص است درباره آن مورد به خصوص، اطلاعات کافی دارند. اطلاعات آنها با آنچه که در کلاس درس گفته می‌شود متفاوت است و حرف معلم را باور نمی‌کنند. باید توجه داشت معلم در مدارس و جامعه ما آزادی عمل ندارد تا بتواند هر کاری دوست دارد انجام دهد. اگر شخصیتی در تاریخ خیانت کرده باشد و در کتاب به صورت دیگر او را نشان دهند، اگر معلم بخواهد نظر واقعی خود را بگوید، باید پاسخگو باشد. نتیجه این فضا این است که دانش‌آموز متوجه می‌شود که دروغ تحویل او می‌دهند.
به گفته این کارشناس مسائل آموزشی در نوشتن کتاب درسی ۲۳ مورد در نظر گرفته می‌شود. یکی از موارد مهم این است که مطالب چالش‌برانگیز در کتاب درسی از زوایای مختلف دیده شود. وقتی فقط یک روایت بیان می‌شود -و آن روایت هم با فراز و نشیب سیاسی کشور تغییر می‌کند- به این معنی است که کتاب درسی اعتبار ندارد.
هیچ آموزش و پرورشی به دور از ایدئولوژیِ حاکم نیست
کتاب‌های درسی این روزها با تغییرات بسیاری مواجه بوده اند، کتاب‌هایی که در گذشته به عنوان منبع قابل اعتماد به آنها نگاه می‌شد، امروز با مشکل نبود اعتماد جمعی مواجه شده اند. شرایط در دیگر کشورها به چه صورت است؟ آیا کشورهای پیشرفته هم با چنین مشکلاتی مواجه‌اند؟ بهلولی با اشاره به اینکه باید قبول کرد که هیچ آموزش و پرورشی به دور از ایدئولوژیِ حاکم نیست، بیان کرد: در خیلی از کشورهای پیشرفته ما فقط یک کتاب درسی نداریم، بلکه سرفصل‌هایی در نظر گرفته می‌شود و به دنبال آن مدرسه می‌تواند چندین کتاب درسی برای دانش‌آموزان انتخاب کند.
سازو کار آموزشی در برخی از مدارس کشورهای پیشرفته به این صورت است که سرفصل‌هایی که دانش‌آموزان باید درباره آن آموزش ببینند، مشخص شده است و فضای بازی برای بحث و گفت‌وگو مهیا شده است. بهلولی ادامه داد: نکته مهم این است که موضوعات چالش‌برانگیز در کلاس درس اجازه بحث داشته باشند. اگر فضا آزاد باشد معلم می‌تواند به دانش‌آموزان اجازه دهد تا مثلا درباره یک مقطع تاریخی تحقیق و در کلاس درس مباحثه کنند، اما اینجا معلم موظف است چیزی را تدریس کند که در کتاب درسی بیان شده است. حتی اگر معلم توضیحاتی بیرون از کتاب بگوید، ممکن است مورد مواخذه قرار بگیرد.
نظر شما