«لک‌لک بیا مار اومده، برادرم رو مار زده، برادرم رو گاریه، لک‌لک بیا…» این شعری است که مردم محلی در روستاهای اطراف مریوان از کودکی آواز می‌خوانند. آوازی که نشان از توجه، احترام و اعتقاد مردم این مناطق به لک‌لک‌هاست. پرندگان زیبایی که با دیدنشان جز زیبایی نمی‌توان دید. ارتباط روستاییان را نمی‌توان فقط زیست مسالمت‌آمیز نامید، چرا که هر اتفاقی برای این پرندگان بیفتد، روستاییان را هم نگران می‌کند، به‌گونه‌ای که به‌دنبال رفع خطر از لک‌لک‌ها هستند.
محمدناجی کانی سانانی، مدیر انجمن سبز چیا در گفت‌وگو با ایرناپلاس این موضوع را تأیید کرده و می‌گوید که مردم منطقه این پرندگان را «حاجی‌لک‌لک» صدا می‌زنند. حاجی نامیدن لک‌لک‌ها از قدیم مرسوم است. مریوان به دلیل موقعیت اکولوژیک زیستگاه مناسبی برای لک‌لک‌هاست و استقبال مردم از این پرندگان از گذشته تاکنون وجود داشته است. علاقه مردم به پرندگان به حدی است که شرایط را برای لانه‌سازی آنها مهیا کرده و در مواقع مورد نیاز از آنها محافظت می‌کنند.
حاجی‌لک‌لک‌ها؛ مهاجران زادآور
لک‌لک‌ها پرندگان مهاجر زادآوری هستند که در اوایل اسفندماه وارد مریوان می‌شوند. اوایل اسفند معمولاً مریوان برفی است. با ورود نخستین دسته از لک‌لک‌های مهاجر مردم لانه آنها را تمیز می‌کنند. این لک‌لک‌ها در لانه‌هایی که روستاییان برای آنها مهیا کرده‌اند زادآوری و تخم‌گذاری می‌کنند. این پرندگان در جاهای طبیعی و بلند تخم‌گذاری می‌کنند و بعد از بزرگ کردن جوجه‌هایشان به مناطق گرمسیری مهاجرت می‌کنند. لک‌لک‌ها در فصل سرما به مناطق گرمسیری از جمله عربستان، سوریه و حتی آفریقا می‌روند. آن‌طور که ناصح حسینی‌راد، عضو کمیته ثبت پرندگان ایران به خبرنگار ایرناپلاس می‌گوید دلیل اینکه مردم منطقه این پرندگان را «حاجی‌لک‌لک» صدا می‌زنند این است که لک‌لک‌ها هر سال به عربستان می‌روند. مردمی که در گذشته برای مراسم حج به عربستان می‌رفتند، لک‌لک‌ها را در مسیر و حتی در خود عربستان می‌دیدند. این‌گونه بود که به لک‌لک‌ها هم حاجی می‌گفتند و همین دلیل مقدس بودن این پرندگان نزد این روستاییان است.
دوستی با لک‌لک‌ها
حسینی‌راد در ادامه از زیست مسالمت‌آمیز ساکنان این روستاها با لک‌لک‌ها می‌گوید: لک‌لک‌ها در چند روستای اطراف دریاچه زندگی می‌کنند و همین باعث شده نوعی تعامل و دوستی بین لک‌لک‌ها و ساکنان این مناطق شکل بگیرد. نزدیک به ۱۵ سال است که روستاییان برای لک‌لک‌ها لانه می‌سازند، لانه‌هایی که لک‌لک‌ها از آنها استقبال و استفاده می‌کنند.
لک‌لک‌ها نه‌تنها مشکلی برای ساکنان روستا ایجاد نمی‌کنند، بلکه سراسر سود هستند. از جمله نقاط مثبت زیست مشترک آنها با انسان‌ها پاکسازی زمین‌های کشاورزی از حشرات، تعدیل جانوران موذی، قورباغه‌ها و… توسط این پرندگان است. ارتباط مردم با حیات‌وحش بسیار خوب و تعاملی است. حسینی‌راد می‌گوید که در فصل شکار در این روستاها اصلاً صدای تفنگ شنیده نمی‌شوند. اگر برای پرنده‌ای هم مشکلی پیش بیاید، مثلاً زخمی شود، مردم به ما اطلاع می‌دهند تا به آن رسیدگی کنیم.
لک‌لک‌ها، امتیازی برای جذب گردشگر
حسینی‌راد که عضو کمیته پرنده‌نگری انجمن سبز چیا نیز هست، می‌افزاید: حاجی‌لک‌لک‌ها جاذبه گردشگری هم دارند. گردشگرانی که به این مناطق می‌آیند برای دیدن لک‌لک‌ها هر طور شده به این روستاها هم می‌روند تا از دیدن این منظره طبیعی و بکر بی‌نصیب نمانند. همین موضوع باعث رونق اقتصادی در روستاها می‌شود.
وی پرنده‌نگری را یکی از راه‌های جذب گردشگر می‌داند و می‌گوید: پرنده‌نگری شاخه‌ای از اکوتوریسم است. دیدن پرندگان در محیط طبیعی و گوش دادن به آواز آنها تفریحی سالم است. در اروپا و آمریکا بیش از صد سال است که پرنده‌نگری رواج دارد. از پرنده‌نگری در این کشورها به‌عنوان یک صنعت یاد می‌شود و درآمد کلانی هم از این طریق وارد این کشورها می‌شود. مثلاً در آمریکا سالانه بیش از صد میلیون دلار از طریق پرنده‌نگری درآمدزایی می‌شود. تنها در کشور انگلیس و آلمان به‌اندازه تماشاچیان فوتبال پرنده‌نگر حرفه‌ای وجود دارد.
حسینی‌راد در ادامه با اشاره به جایگاه پرنده‌نگری در ایران می‌افزاید: ما می‌توانیم در کشور از طریق پرنده‌نگری، گردشگری پایدار داشته باشیم. کمتر از ۲۰ سال است که پرنده‌نگری در ایران شروع شده است که خوشبختانه تعداد پرنده‌نگرها در حال افزایش است. تنوع گونه‌های پرندگان در ایران به ۵۵۲ گونه می‌رسد. تقریباً به‌اندازه قاره اروپا ما تنوع پرنده داریم. از آنجا که استان کردستان دارای کوه، جنگل، رودخانه و دریاچه است، پرندگان زیادی در این مناطق هستند. در دریاچه زریوار حدود ۲۸۰ گونه پرنده داریم. این تنوع گونه‌ای امتیازی برای پرنده‌نگری محسوب می‌شود.
بیماری و آتش‌سوزی در کمین حاجی‌لک‌لک‌ها
وی در ادامه به مشکلات و خطراتی که لک‌لک‌ها را تهدید می‌کند، می‌پردازد. تقریباً دو سال پیش ابتلاء بیماری آنفولانزا در تعدادی از این لک‌لک‌ها مشاهده شد. با این حال، با وجود اینکه ابتلای این لک‌لک‌ها به آنفولانزا، به تأیید سازمان حفاظت محیط زیست رسید، اقدامی از سوی این سازمان صورت نگرفت و به همین دلیل، تعداد تلفات آنها به ۱۵ لک‌لک رسید. به گفته او در حال حاضر هم در اطراف شبکه‌های برق محدوده مریوان تلفات زیادی از این لک‌لک‌ها وجود دارد.
عضو کمیته ثبت پرندگان ایران ادامه داد: بر همین اساس، از سازمان محیط زیست خواسته‌ایم که برای شبکه‌های برقی مریوان محافظ‌هایی ایجاد شود تا مانع آسیب به لک‌لک‌ها شود. اما درخواست ما همچنان بی‌جواب مانده است. با این حال با توجه به اینکه بزرگ‌ترین کلونی لک‌لک‌ها در ایران در این منطقه است، نیازمند توجه و محافظت هستند.
متأسفانه احتمال آتش‌سوزی در جنگل‌های این مناطق و به دنبال آن، سوختن و از بین رفتن لک‌لک‌ها در آتش‌سوزی وجود دارد. خطر آتش‌سوزی و بیماری را باید برای لک‌لک‌ها جدی گرفت. این پرندگان سرمایه ملی هستند و باید بیشتر به آنها توجه کنیم.
گزارش از عاطفه محمودی
نظر شما