از خطر بازداشت تا درآمد میلیاردی در سال

لباس شیک می‌پوشید، به جشن تولد و مهمانی می‌روید، به احتمال زیاد پولتان را هم قبل از اجرا گرفته‌اید و کارتان پخش کردن موسیقی‌های مختلف و اصطلاحاً جو دادن به مراسمی است که در آن حضور دارید. ممکن است خیلی از ما تصور کنیم تنها کاری که دی‌جی‌ها انجام می‌دهند همین است. افزون بر این احتمالاً دی‌جی (DJ) شدن را صرفاً مختص بچه پولدارها می‌دانیم، زیرا هم ابزار گران‌قیمتی می‌خواهد و هم دوستان و آشنایانی که خودشان امکان برگزاری مهمانی و دعوت از یک دی‌جی آشنا را داشته باشند.

این همه ماجرا نیست. دی‌جی حرفه‌ای در ایران با دو مسأله روبه‌روست؛ ابتدا اینکه تا حدی غیررسمی محسوب می‌شود و دیگر اینکه مانند هر حرفه پولساز دیگری با خطر ورود افراد غیرحرفه‌ای و آماتور که گاهی با اهدافی غیر از موسیقی و درآمد به این میدان وارد شده‌اند، مواجه است.

DJ کوتاه شده Disc Jockey است و به شخصی می‌گویند که آهنگ‌های از قبل آماده شده را انتخاب کرده و به‌شکل متفاوتی برای شنوندگان پخش کند. از کارهای دیگر دی‌جی‌ها می‌توان به ایجاد تغییر در آهنگ‌های اصلی و انجام مواردی مانند آمیزش صدا، صف‌بندی آهنگ‌ها، روانی اتصال آهنگ‌ها یا آهنگ‌آمیزی، هماهنگ‌ کردن ضرب‌ها و ساخت آهنگ‌های جدید نام برد.

در این گزارش به سراغ افرادی رفتیم که چند سال است کار دی‌جی انجام می‌دهند. روایت آن‌ها از درآمد، نحوه ارتباط با مشتریان، آموزش‌های لازم برای دی‌جی شدن و مشکلات کاریشان خواندنی است.

*تبلیغات در دیوار و همشهری!

افشین در تهران فعالیت می‌کند و هفت سال است که مراسم‌های مختلف عروسی، تولد و مهمانی را اجرا می‌کند. البته او مغازه‌ای هم دارد که تجهیزات صوتی و نورپردازی را اجاره می‌دهد. افشین می‌گوید: مشتریان خود را از طریق معرفی آشنایان و مشتریان سابق پیدا می‌کنم. در مراسم، کارت خود را پخش می‌کنم و مشتریانی که از کارم راضی بوده‌اند، من را به دیگران معرفی می‌کنند. در وب‌سایت دیوار تبلیغات می‌کنم و البته یک بار هم در روزنامه همشهری آگهی کردم. هم‌صنف‌هایی دارم که با دستمزدهای پایین، خود را تبلیغ می‌کنند و خیلی نمی‌توان از این رسانه‌ها استفاده کرد.

وی معتقد است: کار دی‌جی دو قسمت دارد، تفریح و مهمانی رفتن یک بخش است و بخش دیگر کسب درآمد است. من شغلم این است و باید قیمت واقعی اعلام کنم. افرادی هستند که قیمت پایین می‌دهند و حتی خودشان هم هزینه می‌کنند تا یک شب به مهمانی بروند. انگیزه‌شان هم استفاده از مشروبات الکلی یا رابطه گرفتن با جنس مخالف است. اما برای من این مسائل مطرح نیست و قیمت واقعی می‌دهم، در نتیجه کار کردن برایم سخت می‌شود.

*با نصب یک نرم‌افزار خود را دی‌جی می‌نامند

افشین در رابطه با رضایت از شغلش اظهار می‌کند: اوایل دهه 1390 کار خوب بود. رقیب زیادی نداشتم و کسانی که بازار را خراب می‌کنند کار دی‌جی انجام نمی‌دادند. آن زمان دستگاه دی‌جی وجود داشت و فرد باید حتماً کار دی‌جی را بلد بود. اکنون به‌سادگی نام خود را دی‌جی می‌گذارد. الان به‌علت شرایط اقتصادی تعداد مشتریان کم شده و افراد غیرحرفه‌ای هم بازار کار ما را خراب کرده‌اند. نتیجه‌اش این شده که تنها می‌توانیم درآمدی معادل مخارج روزانه خود داشته باشیم.

وی درباره دستمزدهای متعارف در این حرفه می‌گوید: فارغ از هزینه تجهیزات نور و صدا، نرخ یک دی‌جی در تهران به‌طور متوسط برای اجرای هر برنامه از 300 هزار تومان برای افراد تازه‌کار و برای افراد حرفه‌ای بین یک تا دو میلیون تومان است. قیمت پایه برای تجهیزات هم مربوط به یک جفت بلندگو و چهار ابزار نور است که برای جمعیتی 50 نفره مناسب است و قیمتش نیز بین 500 تا 600 هزار تومان برای یک شب است. البته نرخ این تجهیزات می‌تواند تا سه میلیون تومان نیز افزایش یابد که به نوع و تعداد آن‌ها بستگی دارد. در رابطه با برخی عروسی‌ها حتی تا هشت میلیون تومان هم تجهیزات نور و صدا را کار کرده‌ایم.

*نان حرفه‌ای‌ها در روغن است

افشین درباره دستمزد افراد حرفه‌ای می‌گوید: اکنون در تهران دی‌جی‌هایی را داریم که برای اجرای یک مراسم بین 10 تا 15 میلیون تومان دستمزد می‌گیرند. البته در این رقم، قیمت اجاره تجهیزات هم لحاظ شده است. دستمزد گروه‌های موسیقی هم از هفت میلیون تومان آغاز می‌شود. متوسط درآمد دی‌جی در تهران برای افراد تازه‌کار بین سه تا چهار میلیون تومان در ماه است. البته این عدد سود خالص نیست و شخصی که باید تجهیزات نور و صدا اجاره کند، عایدی‌اش کمتر می‌شود و سودش به رقمی بین دو تا دو و نیم میلیون تومان می‌رسد. افرادی هستند که بسیار معروف‌اند و هر ماه بین 20 تا 30 میلیون تومان سود از اجرای مراسم مختلف دریافت می‌کنند.

*از دوره‌های آموزشی فنی و حرفه‌ای تا سفر به کشورهای خارجی

این دی‌جی در رابطه با آموزش‌هایی که برای حرفه‌اش لازم است، می‌گوید: یکسری از دی‌جی‌ها اصول موسیقی را می‌دانند و می‌فهمند. آن‌ها بر اساس دانشی که دارند، وارد این عرصه می‌شوند و البته از افراد قدیمی‌تر می‌آموزند. اکنون سازمان فنی و حرفه‌ای مدرک میکس‌کننده موسیقی ارائه می‌کند. مؤسسات فنی و حرفه‌ای یکسری استاد دی‌جی دارند که افراد معروفی هستند و پس از طی دوره آموزش، مدرک رسمی هم به هنرآموزان داده می‌شود. البته من افرادی را می‌شناسم که برای آموزش دیدن به خارج از کشور رفته‌اند و برخی از آن‌ها اکنون با دی‌جی‌های معروف بین‌المللی هم کار می‌کنند.

وی درباره سرمایه مورد نیاز برای این کار می‌گوید: برای آغاز کار باید دست‌کم بین 10 تا 15 میلیون تومان برای خرید دستگاه و لپ‌تاپ هزینه کرد. برای آموزش نیز جلسه‌ای بین 250 تا 300 هزار تومان دریافت می‌شود که فرد تازه‌کار نیاز به گذراندن حداقل 10 جلسه آموزشی دارد. در این جلسات، نحوه کار با نرم‌افزارهای جدید را به فرد مبتدی ارائه می‌کنند. اکنون دستگاه دارد به‌تدریج از رده خارج می‌شود و دوره نرم‌افزارهای دی‌جی و کنترلر است.

*مرا به خیر تو امیدی نیست

افشین درباره شرایط کاری در ایران و کشورهای دیگر می‌گوید: خارجی‌ها دستشان بازتر است. سال گذشته یک فستیوال موزیک الکترونیک در کیش برگزار شد، به‌قدری دی‌جی‌ها را اذیت کردند که اگر این فستیوال برگزار نمی‌شد، بهتر بود. برای نمونه، بدون دلیل خاصی یک سری از دی‌جی‌ها را حذف کردند. افرادی که شرکت کرده بودند حرفه‌ای بودند، اما خود برنامه به‌صورت غیرحرفه‌ای برگزار شد. دی‌جی‌های خارجی از نظر برگزاری برنامه و درآمد از طریق کنسرت راحت‌تر هستند.

*سابقه بازداشت هم دارم

این دی‌جی که سابقه دستگیر شدن هم دارد، اذعان می‌کند: یک بار دستگیر شدم، اما خوشبختانه از مهلکه گریختم. همان دفعه ناچار شدم تعهد بدهم، اگر این بار مرا دستگیر کنند، اذیتم می‌کنند. من 33 سال دارم، متأهل هستم و خرج خانواده‌ام را می‌دهم و زندگی‌ام را از این راه اداره می‌کنم، در نتیجه نمی‌توانم این حرفه را رها کنم.

*سه میلیون ریال تا سه میلیون تومان در ماه

نیلوفر پنج سال است که در کرمان کار دی‌جی را انجام می‌دهد. او می‌گوید: مشتریان خود را از طریق کارت‌هایی که در مراسم می‌دهیم، معرفی از طریق دوستان و آشنایان و همچنین شبکه‌های اجتماعی پیدا می‌کنم. برای یک شب مراسم معمولاً بین 500 هزار تومان تا دو میلیون تومان از مشتریان خود می‌گیرم که البته نزدیک به 70 درصد آن مربوط به هزینه اجاره وسایل است.

*غیرحرفه‌ای‌های ارزان‌قیمت

نیلوفر 25 سال دارد و در آستانه ازدواج است. خودش می‌گوید منبع اصلی درآمدش از این طریق نیست و کار دیگری دارد. وی درباره درآمد خود می‌گوید: درآمد این شغل در فصل‌های مختلف تغییر می‌کند. برای نمونه تابستان فصل کاری ماست و مرداد سال قبل، 20 روز بر سر مراسم مختلف حاضر شدم که سود خالص آن ماهی سه و نیم میلیون تومان بود، اما در تعطیلات عید کارم کم بود و برای فروردین‌ماه این عدد به 300 هزار تومان رسید. اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که افرادی با دستمزد کمتر، می‌توانند بر سر مراسم بیشتری حاضر شوند. حتی افرادی را می‌شناسم که به اسم دی‌جی با دریافت 150 هزار تومان هم سر مراسم می‌روند، منتها فقط به پخش کردن موسیقی اکتفا می‌کنند و دستگاهی هم که می‌برند کیفیت پایینی دارد. این افراد حرفه‌ای نیستند و کار ریمیکس آهنگ‌ها را انجام نمی‌دهند، اما به‌علت دستمزد پایینشان، مشتریان زیادی دارند.

*دی‌جی بودن شغل بچه‌پولدارها نیست

وی درباره ملاحظات کاری خود می‌گوید: خوشبختانه تا کنون دستگیر نشده‌ام. البته من فقط بر سر مراسم زنانه حاضر می‌شوم و اجرای برنامه برای تولدها را قبول نمی‌کنم. ناگفته نماند بحث عروسی متفاوت است و نگرانی‌ها در رابطه با آن کمتر است، زیرا فضا خانوادگی است و بزرگ‌ترهای خانواده حاضرند و معمولاً مشکلی پیش نمی‌آید.

نیلوفر سرمایه مورد نیاز برای ورود به این کار را بسته به تجهیزات مورد نیاز متفاوت دانسته و در این رابطه اظهار می‌کند: می‌توان بلندگوهایی تهیه کرد که قیمت آن بین 10 تا 60 میلیون تومان متغیر است. همچنین هزینه دستگاه‌های دیگر نیز بسیار متغیر است. قبول ندارم که دی‌جی بودن شغل بچه‌پولدارها است، زیرا خود من با اجاره کردن وسایل کارم را آغاز کردم و تا کنون هم ترجیح داده‌ام به‌جای خرید وسایل، آن‌ها را اجاره کنم.

*شغلی با ملاحظات خاص

سهیل دی‌جی است و به گفته خودش کار میکس موسیقی انجام دهد. او که 27 سال دارد، در تهران فعالیت می‌کند و چهار سال است به‌صورت حرفه‌ای کار دی‌جی را دنبال می‌کند؛ هر چند سابقه فعالیتش به هشت سال قبل برمی‌گردد. وی در رابطه با نحوه جذب مشتریانش می‌گوید: از طریق شبکه‌های اجتماعی این کار را انجام می‌دهیم. همچنین در انتهای مراسم، بعضی از مهمان‌ها کارت من را می‌گیرند.

وی در رابطه با برنامه‌هایی که اجرا می‌کند، اظهار می‌کند: سعی می‌کنم بیشتر اجرای عروسی‌ها را به عهده بگیرم؛ زیرا مهمانی‌ها اوضاع بدی دارد و به درد امثال من نمی‌خورد. کسانی که آماتور هستند، با مهمانی‌های خانگی کار می‌کنند، در حالی که افراد حرفه‌ای بیشتر اجرای عروسی و مراسم تشریفاتی را انجام می‌دهند. این‌گونه مراسم هم از نظر درآمدی بهتر است و هم امنیت بیشتری دارد. در عروسی‌ها از مواد مخدر استفاده نمی‌کنند و الکل به‌صورت رسمی سِرو نمی‌شود. در برخی مهمانی‌ها چنین اتفاق‌هایی می‌افتد و فضا را خراب می‌کند. شخصاً خیلی سال است که اجرای مهمانی‌ها را کنار گذاشته‌ام.

سهیل در رابطه با کار خود می‌گوید: زندگی یک خانواده از این طریق اداره می‌شود. پدرم فوت کرده و من پسر بزرگ خانواده‌ام و سرپرست خانوار محسوب می‌شوم. بعد از فوت پدرم بود که توانستم این کار را ادامه دهم، زیرا پدرم با این کار مخالف بود. من هر جایی و برای هر کسی برنامه اجرا نمی‌کنم. در صنف ما برخی افراد تفریح را با کار قاطی می‌کنند. برخی برای اینکه لذت ببرند وارد این کار می‌شوند، اما من هیچ‌گاه با این نگرش وارد این عرصه نشدم. کسی را نداشتم که من را از نظر مالی حمایت کند و جز این هنر، کار دیگری هم بلد نبودم، در نتیجه ناچار بودم هنرم را ارتقا دهم و هیچ‌گاه نیز آن را به چشم یک تفریح ندیده‌ام.

*مهندس شیمی موسیقیدان

وی درباره نحوه علاقه‌مندی به کار دی‌جی اظهار می‌کند: حدود 10 سال پیش و در دوران دبیرستان نرم‌افزاری داشتم که کار دی‌جی را با آن انجام می‌دادم. دوستانم اجرای مراسم تولدشان را به من سپردند و بازخورد مناسبی از آن‌ها دریافت کردم. سال 1390 با کسی آشنا شدم که این کار را به‌صورت حرفه‌ای‌تر انجام می‌داد و به‌نوعی کارآموز وی بودم. بعد از فوت پدرم انتخابی جز دی‌جی شدن نداشتم. با پس‌اندازم یک دستگاه دست‌دوم خریدم و کارم را آغاز کردم. به‌تدریج برنامه‌هایی که می‌رفتم بیشتر شد و درآمدم هم به‌نسبت آن افزایش یافت.

سهیل به تحصیلات دانشگاهی خود اشاره می‌کند و می‌گوید: من از دانشگاه آزاد مدرک کارشناسی مهندسی شیمی گرایش صنایع پتروشیمی دارم. یکسری از دوستان هم‌رشته من همچنان بیکارند. کسانی هم که شاغل‌اند، درآمدشان کم است و حقوق ماهانه آن‌ها معادل دستمزد من برای دو شب اجراست. افزون بر این، کار آموزش هم انجام می‌دهم. به‌علاوه من به‌طور رسمی کار کرده‌ام و برای بِرندهای مختلف اجرا داشته‌ام. افتتاحیه برندهای مختلف را انجام داده‌ام از جمله یک نوشابه انرژی‌زا. به‌علاوه، سابقه اجرا در نمایشگاه بین‌المللی را دارم و همچنین در افتتاحیه یک پارک آبی و مسابقات قهرمانی موتور کراس کشور، اجرا داشته‌ام.

*از ختنه‌سوران تا جشن تولد یک سگ

وی درباره برنامه‌هایی که اجرای آن‌ها را می‌پذیرد، اظهار می‌کند: درباره مهمانی‌هایی که کاملاً از فضا مطمئن باشم و برای اجرا بروم، سودی حدود 800 هزار تومان برایم دارد. مراسم عروسی نیز از یک و نیم تا پنج میلیون تومان سود دارد. البته متوسط سودی که از یک عروسی برای دی‌جی می‌ماند حدود دو میلیون تومان است. بیشترین مراسمی که دعوت می‌شوم عروسی است، اما در موارد خاص برای جشن فارغ‌التحصیلی، ختنه‌سوران، مهمانی خداحافظی برای کسی که می‌خواهد از ایران برود نیز اجرا کرده‌ام. شاید باورتان نشود، اما من برای تولد یک سگ نیز دعوت به اجرا شده‌ام. تا سال گذشته در بیشتر نقاط تهران اجرا می‌کردم، اما به‌علت شرایط اقتصادی موجود، نزدیک به هشت ماه است که پایین‌تر از میدان ونک برنامه‌ای اجرا نکرده‌ام.

*درآمد میلیاردی دی‌جی‌های معروف

سهیل می‌گوید: در دو ماه محرم و صفر برنامه‌ای اجرا نمی‌کنم و درآمدی از این محل ندارم. در این مدت درآمدم صرفاً از محل آموزش است. سابقه بازداشت هم ندارم، زیرا ملاحظات خاصی را در کارم رعایت می‌کنم. هر چند شاگردی داشته‌ام که در عرض شش ماه، سه بار دستگیر شده است. در ماه رمضان نیز درآمدم خیلی کم می‌شود. نزدیک به عید نوروز و ماه شعبان اوج کار ما است. میانگین درآمد من تقریباً چهار میلیون تومان در ماه است. افرادی که برند هستند تا سالی یک میلیارد تومان هم می‌توانند درآمد داشته باشند. در ماهی مثل شهریور هر شب برنامه‌هایی با درآمد 15 تا 20 میلیون تومانی اجرا می‌کنند. این حرفه پولساز است، اما افرادی که درآمد بالایی دارند، برای رسیدن به جایگاهشان تلاش کرده‌اند.

*برای آغاز، یک لپ‌تاپ هم کفایت می‌کند

این دی‌جی اذعان می‌کند که برای این کار آموزش خاصی ندیده و می‌افزاید: به‌صورت تجربی کار را فرا گرفته‌ام. به زبان انگلیسی نیز در سطحی که متوجه مباحث شوم، تسلط داشتم و برای آموزش دیدن از یوتیوب استفاده کردم. اگر کسی امروز بخواهد کار دی‌جی را آغاز کند، به یک لپ‌تاپ نیاز دارد. مک‌بوک با نرم‌افزارهای موسیقی خیلی بهتر هماهنگ می‌شود که البته خیلی گران است. یک لپ‌تاپ با سیستم‌عامل ویندوز که سخت‌افزار مورد نیاز را داشته باشد بین 10 تا 12 میلیون تومان قیمت دارد. می‌توان سایر دستگاه‌ها را نیز اجاره کرد. اگر بنا بر تهیه کنترلر باشد باید رقمی بین سه تا 40 میلیون تومان نیز برای آن پرداخت کرد. من مخالفم که می‌گویند دی‌جی شغل بچه‌پولدارها است. البته کسی که متمول است، دوستانش نیز از طبقه خود او هستند و می‌تواند برنامه‌های بیشتری را اجرا کند و درآمد بیشتری داشته باشد.

*میلیونر شدن با ساخت موسیقی الکترونیک

سهیل درباره تفاوت کار دی‌جی‌های ایرانی و خارجی می‌گوید: ما در ایران یک کار ممنوع را انجام می‌دهیم و استرس آن همواره با ما است. خارج از ایران این کار ممنوع نیست و برنامه‌ها فراتر از مهمانی‌های خانگی است. در کشورهای دیگر دی‌جی به‌عنوان یک کار رسمی شناخته می‌شود؛ همچنین آموزشگاه‌های رسمی در این زمینه وجود دارد. برخی از دی‌جی‌ها فقط موسیقی پخش می‌کنند، اما برخی دیگر کار ساخت موسیقی هم انجام می‌دهند. فردی را داریم که در دنیا شناخته شده است. این فرد در 18 سالگی 2000 دلار پس‌انداز داشته، اما اکنون 20 میلیون دلار پس‌انداز دارد. در ایران نمی‌توان از ساخت و پخش موسیقی درآمد داشت و درآمد بیشتر برای کسی است که عروسی‌های بیشتر برود.

وی همچنین اضافه می‌کند: ناگفته نماند که کار دی‌جی در طول چند سال گذشته وضعیت بهتری در ایران پیدا کرده است. آموزشگاه‌های موسیقی کار دی‌جی را در چارچوب علم Playback آموزش می‌دهند. حتی سازمان فنی و حرفه‌ای نیز برای آن، یک سری آزمون برگزار می‌کند. در برخی از رستوران‌ها نیز دی‌جی حاضر است. همچنین در افتتاحیه مسابقات کشوری از دی‌جی استفاده می‌شود. اواخر سال 1396 یک فستیوال موسیقی الکترونیک در پاساژ چارسو برگزار شد که چند دی‌جی نیز در آنجا موسیقی پخش کردند. افرادی که به‌صورت رسمی کار می‌کنند، سراغ اجرا در عروسی نمی‌روند، زیرا برای مجوز فعالیتشان مشکل ایجاد می‌شود. البته کسی که عروسی اجرا می‌کند درآمد بیشتری دارد.

*از دی‌جی فَسَنقَری چه خبر؟

چند سال قبل بود که کلیپی از یک دی‌جی با نام حسین فسنقری به‌طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد. فردی که به‌جای لباس رسمی، یک تی‌شرت سبز به تن داشت و با حرکات عجیبش پشت کیبورد و به لطف آهنگ «شراره» معروف شد. شهرتی که حتی منجر شد تا از او برای بازی در یک فیلم سینمایی نیز دعوت شود. وقتی که با شماره او تماس می‌گیرم، فردی که به نظر می‌رسد مدیر برنامه‌هایش باشد، می‌گوید: ایشان برای اجرای مراسم عروسی در تهران چهار میلیون تومان دریافت می‌کنند.

کار دی‌جی در ایران مانند برخی دیگر از رشته‌های هنری از حضور افراد غیرحرفه‌ای آسیب می‌بیند. آنچه این آسیب را بیشتر می‌کند این است که برخی افراد، این کار را صرفاً در حد پخش متوالی آهنگ‌های مختلف تنزل می‌دهند. افزون بر این، درآمد قابل توجه فعالان شناخته شده این حوزه باعث شده تا عده‌ای اشتیاق زیادی برای حضور در این عرصه داشته باشند و این جدای از شرایط کاری یک دی‌جی است که برخی را وسوسه می‌کند تا با هدف تفریح وارد این کار شوند. ختم کلام اینکه برخی با تقلیل این حرفه گمان می‌برند صرفاً با مطربی آموختن می‌توانند داد خود از کهتر و مهتر بستانند. گمانی که البته در بسیاری از موارد درست از آب درآمده است!

گزارش از حامد حیدری