به گزارش ایرناپلاس، رتبه‌بندی ناشران یکی از اقداماتی است که می‌تواند موجب تنظیم وضعیت فعالیت ناشران شود از طرفی اگر با برنامه‌ریزی دقیق انجام نشود و در اجرای آن ظرایف نادیده گرفته شود، ممکن است آسیب‌های حوزه نشر را بیش از پیش کند.
یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۱ مهر با اشاره به اینکه به تمام کسانی که متقاضی پروانه نشر بوده‌اند، مجوز داده شده است؛ گفت: با توجه به تعداد بالای آنها باید مجوزها ساماندهی شوند همچنین معاونت امور فرهنگی نباید صرفا به دادن مجوزها اکتفا کند بلکه باید کتاب‌هایی که مجوز می‌گیرند نیز کیفیت‌سنجی شوند.
یکی از نکات مهم در سخنان احمدوند اشاره به لزوم توجه به کیفیت کتاب‌های چاپ شده است. او بیان کرد: ممکن است ناشری ۲۰ کتاب در سال منتشر کند، اما با کیفیت خوب و ناشر دیگری ۶۰۰ کتاب با کیفیت پایین چاپ کند. باید تمایزی میان این دو ناشر وجود داشته باشد و این امر از طریق رتبه‌بندی قابل انجام است. باید در حین بررسی کتاب رفتار آینده ما با کتاب مشخص شود که برای مثال آیا اثر برای خرید مناسب است یا نه و برای چه مخاطبی مطلوب است.
برخی ناشران از رانت استفاده می‌کنند
با اینکه چند سالی است، بحث‌هایی درباره رتبه‌بندی ناشران انجام شده، اما هنوز اقدامی عملی در این زمینه صورت نگرفته اسا. فرهاد تیمورزاده، مدیر انتشارات تیمورزاده درباره چرایی این تاخیر به خبرنگار ایرناپلاس توضیح داد: به نظر می رسد به دلیل کم کاری تا به حال رتبه‌بندی ناشران به نتیجه نرسیده است و برخی ناشران با رانت می‌توانند از امکانات استفاده کنند. اگر رتبه‌بندی واقعی انجام شود مطلوب است اما اگر قرار باشد افرادی با رانت بتوانند در رتبه‌های ناشران فعال قرار بگیرند، همان وضعیت قبلی ادامه می یابد.
به گفته این ناشر، اگر رتبه‌بندی معطوف به فعالیت ناشر و بر اساس تعداد عناوین و موضوعات باشد، احتیاج به اقدامات دقیق‌تر دارد. او افزود: توجه احمدوند به کیفیت کتاب‌ها دیدگاه درستی است و امیدوارم با توجه به این دیدگاه بتوانند رتبه‌بندی را اجرایی کنند.
ممکن است بازرس دچار فساد شود
تیمورزاده با طرح این سوال که وزارت فرهنگ و ارشاد برای رتبه‌بندی ناشران چطور می‌توانند اطلاعات کاذب و دروغین را از اطلاعات درست تمیز دهد، گفت: حتی اگر وزارت فرهنگ و ارشاد بخواهد برای این مساله بازرس بگذارد، ممکن است او دچار فساد شود. اگر تیراژ کتاب ملاک باشد، می‌دانیم که برخی ناشران کتاب را در ۵۰ نسخه منتشر و هزار نسخه اعلام می کنند، وقتی که بحث تیراژ مطرح می‌شود، این آسیب‌ها را باید مورد توجه قرار داد.
مدیر انتشارت تیمورزاده درباره تاثیر رتبه‌بندی در کنترل تکثیر غیرقانی کتاب عنوان کرد: بعید می دانم در جریان رتبه‌بندی این مساله حل شود زیرا افرادی که دست به این اقدامات می زنند، ناشر نیستند، بلکه دلالند. برای کنترل تکثیر غیرقانونی کتاب، وزارت فرهنگ و ارشاد باید ارتباط تنگاتنگی با پلیس فتا و قوه قضاییه داشته باشد، زیرا بخشی از این تکثیر غیرقانونی در فضای مجازی انجام می‌شود در نتیجه برای پیگیری این مساله باید کارگروهی باشد که مسائل را در جلسه‌های مکرر و منظم بررسی کند.
به گفته او، سه یا چهار سال پیش جلساتی در وزارت فرهنگ و ارشاد با حضور مدیر اداره کتاب، نماینده معاون فرهنگی و نماینده انجمن‌ها برگزار شد و شعارهای خوبی دادند؛ اما کاری پیش نرفت در واقع برای اینکه تغییری ایجاد شود، باید هزینه تخلف بالا برود.
وی توضیح داد : اگر قرار باشد این افراد هر کاری که می‌کنند، نیروی انتظامی اعلام کنند که نمی‌تواند جلوی آنها را بگیرد و در قوه قضاییه، قضات با این مسائل آشنا نباشند، کاری پیش نمی‌رود.
برای چه رتبه‌بندی انجام می‌شود؟
اجرای طرح رتبه‌بندی ناشران، نیازمند بررسی چند جانبه در این حوزه است، زیرا باید برای این طرح به شکلی برنامه‌ریزی شود که اجرای آن آسیب‌هایی به همراه نداشته باشد.
تیمورزاده درباره مشکلاتی که ممکن است با اجرای این طرح شکل گیرد، گفت: یک آفت اجرای طرح رتبه‌بندی آن است که با اعلام این رتبه ها بلافاصله مشکل ناشران فعال سطوح بالا با دارایی شروع می‌شود و ماموران دارایی به آنها رحم نمی‌کنند. پس باید برای اجرای آن برنامه‌ریزی و مشخص شود که هدف از رتبه‌بندی چه خواهد بود. با آفت‌های آن چگونه مبارزه می‌شود آیا دارای مشوق های معافیت مالیاتی می‌شود، زیرا اگر این اتفاق بیافتد و به این مباحث توجه نشود خود ایجاد کننده رانت است.
او افزود: اگر رتبه‌بندی بتواند ارزش‌گذاری واقعی برای فعالیت ناشر باشد و مورد سوء استفاده قرار نگیرد، خوب است. اما باید به این سوال پاسخ داده شود به عنوان ناشری که در طول فعالیت ۲۷ ساله بیش از پنج هزار کتاب منتشر کرده است، می‌پرسم «برایم چه رتبه‌بندی انجام می‌شود»؟
دولت نباید وارد تخصیص یارانه کاغذ شود
تیمورزاده درباره تاثیر رتبه‌بندی بر سهمیه‌ای که از کاغذ دولتی به ناشران تعلق می‌گیرد، بیان کرد: به عنوان ناشر حاضرم از طریق تجارت آزاد کاغذ را تهیه کنم زیرا کشور ما مشکلات بیشتر و مهمتری دارد و مردم در معیشت خود دچار مشکل هستند. چرا باید کاغذ دولتی ارائه شود؟ چرا کتاب باید ارزان شود؟ در حالی که ما با تعداد بسیار زیادی کتاب بی‌کیفیت مواجهیم، هرچه کاغذ قیمت بیشتری داشته باشد، تولید کتاب با کیفیتِ کم هم کاهش پیدا می‌کند.
وی گفت :اینگونه نیست که حمایت باعث کاهش قیمت کتاب ارزشمند شود، درصد زیادی از کاغذ دولتی صرف چاپ کتاب‌های بی‌ارزش می‌شود و ناشران آن غیر حرفه‌ای و افرادی هستند که از حواله‌های کاغذ و رانت بهره‌مند می‌شوند.
او افزود: می‌گویند بالا رفتن قیمت کاغذ منجر به بالا رفتن قیمت کتاب شده و در نهایت از سبد کالای مردم خارج شده است، اما افرادی که به کتاب نیاز داشته باشند، آن را تهیه می‌کنند. چنانکه شاهدیم مردم برای فست فود و کافی شاپ پول دارند، گوشی های همراه آنها مدل‌های بالایی دارد زیرا از آن استفاده می‌کنند و ژست آن را دارند. به اعتقاد من دولت نباید وارد تخصیص یارانه کاغذ شود و یارانه باید به قشر آسیب‌پذیر که دچار تنگی معیشت هستند، اختصاص یابد.
مخاطب‌ها باید درباره کیفیت کتاب نظر دهند
بررسی نظر ناشرها درباره مساله رتبه‌بندی و جمع‌بندی درخواست‌های آنها، می‌تواند به تاثیرگذار بودن این طرح کمک کند. اباذر رضانیا معلم و مدیر انتشارات کوله‌پشتی درباره اجرای طرح رتبه‌بندی ناشران به خبرنگار ایرناپلاس گفت: با این مساله مشکل دارم زیرا باید مشخص شود که چه کسانی تعیین می‌کنند چه کتابی با کیفیت و چه کتابی بی‌کیفیت است. آیا به غیر از مخاطب کسی می‌تواند این را تشخیص دهد؟ مخاطب با استقبال از یک کتاب می‌تواند نشان دهد که کتاب با کیفیت است یا بی‌کیفیت، وقتی ناشری ۶۰۰ عنوان کتاب در سال چاپ می‌کند حتما مخاطب‌های خود را دارد، مگر اینکه ناشر رانتی باشد.
او در پاسخ به اینکه چرا هیات کارشناسان نتوانند رتبه‌بندی درستی از ناشران داشته باشند، گفت: آیا هیات خرید کتاب وجود ندارد؟ آیا همه کتاب‌های با کیفیت را می‌خرد. این هیات ۵۰ نسخه کتاب از کوله‌پشتی می‌خرد، اگر کتاب با کیفیت است چرا فقط ۵۰ نسخه خریداری می‌کند و اگر بی‌کیفیت است چرا اصلا خریداری می‌کند؟ این هیات چگونه تشخیص می‌دهد؟ آیا می‌تواند برای مردم، کتاب با کیفیت و بی کیفیت را تشخیص بدهد؟
هیات کارشناسی را از کف جامعه انتخاب کنند
گفته می‌شود در ایران حدود ۲۰ هزارناشر مجوز نشر دارند، اما ۲۰۰ ناشر واقعا فعالیت می‌کنند، رضانیا درباره تاثیر رتبه‌بندی بر فعالیت ناشران توضیح داد: رتبه‌بندی اگر براساس استقبال مخاطب باشد و دیدگاه و سلیقه جامعه را در نظر بگیرد، می‌تواند در این حوزه مفید باشد.
او ادامه داد: اگر هیات کارشناسی را از کف جامعه و افرادی که در این حوزه فعال هستند انتخاب کنند، مفید است. همچنین کتابفروشان می‌توانند عضو این هیات باشند.