به گزارش ایرناپلاس، بساط‌گسترها سال‌هاست که در خیابان‌ها و میدان‌های شهر، کتاب‌هایی را می‌فروشند که حاصل زحمات ناشرانی است که کتاب را انتخاب، خریداری و در همکاری با مترجم آن را به فارسی برگردانده و بعد از ویراستاری و تقبل هزینه‌های چاپ، منتشر می‌کنند. در حالی که هزینه هر کدام از این مراحل افزایش یافته و ناشران در حقیقت روی کتاب سرمایه‌گذاری می‌کنند، سپس برخی از افراد و ناشران با تغییر نام مترجم یا تغییرات کوچک در متن کتاب بدون صرف هزینه، آنها راکپی کرده و چاپ می‌کنند.
البته باید توجه داشت کهنه‌کتاب‌فروشان، یعنی افرادی که کتاب‌های دست دوم می‌فروشند، فعالیتی به نفع چرخه نشر دارند و به بازگشت و استفاده مجدد از کتاب‌های دست دوم کمک می‌کنند و مانع خمیر شدن بخشی از کتاب‌ها می‌شوند اما ماجرای فروش کتاب‌های دست دوم با کتاب‌هایی که به نوعی آماده‌خواری و کپی است فرق می‌کند.
شنبه دهم مهر پلیس امنیت با حضور در راسته کتاب‌فروشان خیابان انقلاب، حدود هشت بساط‌گستر کتاب‌های غیرقانونی را دستگیر و کتاب‌های آنها را توقیف کرد.
یکی از اعضای کارگروه صیانت از حقوق نشر اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران که خواست نامش اعلام نشود: در تایید جمع‌آوری تعدادی از بساط‌گسترهایی که در خیابان انقلاب فعالیت می‌کردند به خبرنگار ایرناپلاس ضمن قدردانی از پلیس امنیت برای جمع‌آوری بساط گسترها، گفت : پلیس امنیت در طولانی مدت و به شکل مستمر این موضوع را پیگیری می‌کند و باید توجه داشت که اینها دست‌فروش یا بساط گستر معمولی نیستند، بلکه کارشان غیرمتعارف و تجاوز به حقوق دیگران از جمله پدیدآورندگان، ناشران، شرکت‌های پخش و کتاب‌فروشان است.
او درباره تاثیر همکاری پلیس امنیت با کارگروه صیانت از حقوق نشر اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران افزود: وقتی پلیس امنیت با بساط گسترها مقابله می‌کند، برای آنها پرونده قضایی تشکیل می‌شود که خود بازدارنده است. زیرا اگر این افراد باز هم اقدام به این کار کنند، وارد قانون تعدد جرم می‌شوند که تبعات قضایی به دنبال دارد.
به گفته وی، پلیس امنیت این افراد را تحت نظر دارد و فعالیت آنها را پیگیری می‌کند.
پیش از این هم بارها افرادی که در این حوزه مشغول و سرمنشا اقداماتی برای سوءاستفاده از فعالیت ناشران بودند، با همکاری پلیس امنیت و اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان دستگیر شدند. این عضو کارگروه صیانت اتحادیه درباره نوع برخورد با این افراد عنوان کرد: برای آنها حکم صادر شده که اجرا خواهد شد و این احکام شامل چند سال زندان و جریمه نقدی است.
روش فعالیت بساط گسترها تغییر کرد
پیش از این بساط‌گسترها انبارهای بزرگی داشتند پر از کتاب‌هایی که در روند غیرقانونی چاپ شده بود، اما به گفته این عضو کارگروه صیانت از اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان؛ این افراد شیوه فعالیت خود را تغییر داده اند.
وی توضیح داد: آنها همیشه از ما جلوتر بوده و مانند دزدها عمل می کنند، وقتی صاحب خانه شب در خواب است، دزد بیدار است. پیش از این شیوه کار آنها به این شکل بود که کتاب را با تیراژ بالا چاپ می‌کردند بعد از اینکه چند بار انبارهای آنها توسط اتحادیه ناشران وکتاب‌فروشان پلمپ شد، در این روزها به اندازه مصرف چاپ می‌کنند تا نیاز به انبار نداشته باشند.
به گفته وی، در روش جدید بساط‌گسترها روی شبکه‌های مجازی، سایت‌ها و پیام رسان‌ها فعالیت خود را گسترده کردند تا جایی که حدود سه تا پنج هزار دنبال کننده دارند. وقتی فعالیت بساط گسترها وارد فضای مجازی شود، کنترل و نظارت بر عملکرد آنها از گذشته هم دشوارتر می‌شود، کارگروه صیانت از حقوق نشر اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران با پلیس فتا همکاری می‌کند، در حالی که اقدامات در فضای مجازی بسیار پیچیده و پیگیری آن دشوار است.
فعالیت بساط‌گسترها تا اندازه‌ای افزایش یافته است که به گفته این عضو کارگروه صیانت از حقوق نشر، اگر گردش مالی نشر در طول روز در خیابان انقلاب که راسته کتاب‌فروشان است، یک میلیارد تومان در نظر گرفته شود، ۶۰ درصد آن سهم بساط گسترها و ۴۰ درصد سهم کتاب‌فروشان خواهد بود. این فقط در زمینه کتاب‌هایی است که در خیابان فروخته می‌شود و در فضای مجازی آمار بسیار بالاتر از این میزان است.
در این میان، بساط گسترها در نمایشگاه‌های استانی و نمایشگاه هایی که توسط شرکت‌ها و کارگاه‌ها برگزار می‌شود و حتی در غرفه‌های سر چهارراه‌ها به فعالیت خود ادامه می‌دهند. به گفته این عضو کارگروه صیانت، فعالیت بساط گسترها در چهارراه‌ها به دلیل نبود نظارت شهرداری بر کالای عرضه شده در این غرفه‌هاست و مسئولان شهرداری‌ها فکر می‌کنند که غرفه‌داران فعالیت فرهنگی می‌کنند در حالی که اقداماتی در تضاد با فرهنگ دارند.
او امکان توقف فعالیت بساط‌گسترها را در شرایطی ممکن می داند که ارگان‌های دولتی و سازمان‌های ذی‌ربط در این حوزه با اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان همکاری کنند.
وی عنوان کرد : برخی از سازمان‌ها و نهادها با اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان هماهنگ نیستند و روش مبارزه با کتاب‌های غیرقانونی در این سازمان‌ها تعریف نشده است. اتحادیه مرتب با آنها در ارتباط است و با جدیت کارها را پیگیری می‌کند که شاهد این نتایج هستیم.
کتاب همه بساط‌گسترها یکی هستند
افرادی که از کتاب‌های منتشر شده، کپی‌برداری و آنها را چاپ می‌کنند، شروع کننده روند خطرناکی هستند که در نهایت آسیب‌هایش متوجه فرهنگ کشور و مردم می‌شود. پیام مصلح، مدیر کتاب‌فروشی کتابشار و مدیرفروش «نشر خوب» و «نشر مون»، دستگیری بساط‌گسترها و توقیف کتاب‌های آنها را قدم بزرگی در راه بهبود وضعیت نشر عنوان کرد و گفت: بساط‌گسترها در خیابان انقلاب، میدان ونک، پاساژ میلاد نور و ... فعالیت می‌کنند و اگر توجه شود، می‌بینید که کتاب‌ها یکی هستند و حتی روبه‌روی کتابشار، یعنی جلوی در ورودی پارک لاله هم یک بساط گستر فعالیت می‌کند.
وی اظهار کرد : از هر طریقی برای محدود کردن فعالیت این گروه، اقدامی انجام شود، قدم مثبتی است.
بساط‌گسترها در این روزها کتاب‌هایی را می‌فروشند که از نظر قانونی مشکلی ندارد، زیرا ناشرهای این کتاب‌ها از وزارت فرهنگ و ارشاد مجوز دریافت کرده‌اند از طرفی ایران قانون کپی رایت را رعایت نمی‌کند. البته برخی از کارشناس‌های حوزه نشر قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان را که در سال ۴۸ تصویب شده‌است، لازمه رعایت حقوق مترجم و ناشر می‌دانند.
به گفته مصلح، باید توجه داشت خیلی بیشتر از آنچه در خیابان‌ها فروخته می‌شود در فضای مجازی و سایت‌هایی مانند دیجی‌کالا به فروش می‌رسد.
او ادامه داد: کاش کسانی که در اتحادیه و صنف هستند بتوانند دیجی‌کالا را متقاعد کنند کتاب‌های کپی‌برداری شده را نفروشد. در ایران به دلیل آنکه قانون کپی‌رایت رعایت نمی‌شود، امکان پیگیری قضایی این مساله وجود ندارد اما از نظر کیفی و اخلاقی به نظرم برای مخاطب دیجی‌کالا مهم باشد که بداند این مجموعه به کیفیت اجناسی که می‌فروشد، اهمیت می‌دهد.
بساط‌گسترها به سلیقه مردم جهت می‌دهند
به گفته مصلح، اگر به آمار فروش در دیجی‌کالا توجه شود می بینید که ناشران و کتاب‌فروشان خیلی کمتر از افرادی که افست می‌فروشند، درآمد به دست می‌آورند، یعنی در بازار نشر، کتاب افست بیشتر از کتاب اصلی فروش می‌رود.
او افزود: مردم باید یاد بگیرند که کتاب را از ناشر و کتاب‌فروشی قانونی تهیه کنند البته هنوز برخی از افراد نمی‌دانند، کتابی که برای مثال از دیجی کالا خریداری می‌شود، تا چه اندازه ترجمه خوبی است و چه سهمی در دزدی از حق دیگر ناشرها دارد.
این کتاب‌فروش درباره تاثیر مستقیم و غیرمستقیم جلوگیری از فعالیت بساط گسترها بر ناشران و کتاب‌فروش‌ها توضیح داد: اگر کتاب‌فروشان بتوانند درآمد بیشتری از فروش کسب کنند، آثاری می‌فروشند و به مخاطب پیشنهاد می‌دهند که فقط وجه پرفروش ندارد. زیرا کتاب‌هایی که کپی‌برداری می‌شود، پرفروش است؛ اما کتاب‌فروش‌ها حتی با سلیقه شخصی و با قضاوت کیفی به ادبیات و همه حوزه‌های موضوعی که در کتاب‌فروشی وجود دارد و نیز کیفیت اثر توجه می‌کند.
او افزود: توجه کیفی کتاب‌فروشان به کتاب موجب شکل‌گیری رقابت کیفی میان ناشران می‌شود و در این شرایط ناشرها، کتاب‌فروش‌ها و فرهنگ ایران سود می‌برند. حال آنکه در این روزها از یک کتاب پرفروش چندین ناشر فیپا (یکی از مراحل اصلی صدور مجوز برای چاپ کتاب است که پس از اخذ شابک باید نسبت به گرفتن آن اقدام کرد) می‌گیرند و کتاب را چاپ می‌کنند.
وی اظهار کرد : وقتی فروش بر این اساس باشد، بساط گسترها جای کتاب‌فروش‌ها به سلیقه مطالعه مردم جهت می‌دهند و آنها را به مطالعه کتاب‌های پرفروش ترغیب می‌کنند. زیان بعدی آن است که معیار سنجش مخاطب نزول پیدا می‌کند و هرچقدر افراد کتاب با کیفیت کمتر بخوانند قضاوت آنها افت می‌کند.
مصلح با طرح این سئوال که اگر بساط گسترها می‌توانند کتاب‌هایی که غیرقانونی چاپ می‌شوند، بفروشند، چرا کتاب‌فروش نتواند؟ گفت: بساط گسترها و ناشرهایی که با آنها همکاری می‌کنند با تغییر نام مترجم کتابی را که از کتاب‌فروشی‌ها جمع‌آوری شده‌بود با همان کیفیت چاپ یعنی همراه با جلد گالینگور و کاغذ بالک فروختند در حالی که ناشر اصلی با فروش آن می‌توانست برای کتاب‌هایی که از نظر فروش برایش توجیه نداشتند، سرمایه‌گذاری بی بازگشت کند تا کتاب‌هایی چاپ شود که صرفا کمک به ادبیات و فرهنگ است و برای ناشر سود ندارد.
کتاب با کیفیت از بین می‌رود
مردم شرایط اقتصادی سختی را می‌گذرانند و طبیعی است که خرید کالای ضروری را به کتاب ارحج بدانند اما خرید کتابی که کپی‌برداری از کتاب ناشر اصلی است در طولانی مدت آسیب‌هایی در بر خواهد داشت. زیرا مردم با مطالعه این کتاب‌ها که از نظر ترجمه و ویراستاری ضعیف است، کم‌کم از مطالعه فاصله می‌گیرند.
به گفته مصلح، یکی از تبعات تخفیف‌هایی که در نمایشگاه‌ها و طرح‌های فصلی کتاب ارائه می‌شود، عادت کردن مردم به خرید کتاب با تخفیف است.
او ادامه داد: در چنین شرایطی اگر کتابی با تخفیف بالا در مترو فروخته می‌شود، چرا مخاطب باید فکر کند که این کتاب غیرقانونی است؟ زیرا شهرداری تهران با صاحب آن غرفه داد و ستاد مالی دارد و در نتیجه تفاهم غرفه را به او داده است.
این مدیر فروش نشر در توضیح اینکه با این اقدام مترجم و ناشر چقدر آسیب می‌بیند، بیان کرد: اگر به مترجم پولی نرسد، او وارد حوزه‌های مطالعاتی جدید نمی شود در نتیجه دریچه مطالعه مردم ایران با دنیا قطع می‌شود.
وی عنوان کرد: اگر ناشر نتواند کتاب چاپ کند و کتاب‌فروش نتواند بفروشد، کتاب با کیفیت از بین می‌رود. اما برای فردی که از بساط‌گستر خرید می‌کند باز هم به صرفه است که کتاب خود را با تخفیف از این طریق تهیه کند و در واقع برای کارمندی که هر روز با مترو رفت و آمد می‌کند شاید ساده‌تر باشد که از مترو یا گوشه خیابان خرید کنند.
لزوم شناسایی ناشران حقیقی و ناشران کپی‌بردار
در چنین وضعیت نادیده گرفتن زحمات مترجم و ناشر از نظر قانونی ممنوع نیست، چه اقداماتی می‌تواند مانع سوءاستفاده از آنها شود؟ مصلح با بیان اینکه ارائه مطالبات اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان به دیگر نهادها از اقدامات خوبی است که می‌تواند، موجب پیشرفت در حوزه رعایت حق مترجم و ناشر شود.
او گفت: در نتیجه این درخواست می‌تواند در مجلس و وزارت فرهنگ و ارشاد مطرح شود و کارگروه‌های فرهنگی مجلس فعال باشند و مجوز نشرها را بررسی کنند.
به گفته وی، همچنین اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان می‌تواند از وزارت فرهنگ و ارشاد مطالبه کند تا جواز نشرهایی را که اقدام به کپی‌برداری از کتاب دیگر ناشران می‌کنند، بررسی نموده و نشرهای حقیقی و مواردی را که به این صورت فعالیت می‌کنند، شناسایی نماید.
وی اظهار کرد : در چنین شرایطی می‌توان همکاری سایت‌ها با ناشرهای کپی‌کار را پیگیری کرد.
وی ادامه داد :از سویی اتحادیه این توان را دارد که با سایت‌های بزرگ و شهرداری تهران چانه‌زنی نماید هرچند منع قانونی برای همکاری با این جنس ناشران وجود ندارد، اما منع اخلاقی از اهمیت بالایی برخوردار است.
مصلح با بیان اینکه اگر امروز قانون کپی‌رایت در ایران اجرایی شود، بسیاری از ناشران ضرر می‌کنند زیرا قادر نیستند، حق انتشار بسیاری از کتاب‌هایی را بپردازند، ادامه داد: خرید حق نشر به صرفه نیست، زیرا ناشر باید برای یک کتاب ۲ هزار دلار هزینه کپی‌رایت بپردازد در حالی که درآمد به ریال خواهد بود.
وی گفت : از سویی تا قانون کپی‌رایت رعایت نشود، سخت‌تر می‌توان نتیجه آن را سنجید، مگر اینکه ناشر بتواند به سازمانی با کارشناسانی فعال در این حوزه، درباره اصالت ترجمه نسبت به نشری که کتاب را به صورت افست منتشر می‌کند، شکایت کند.