به گزارش ایرناپلاس، جشنواره فیلم فجر امسال متفاوت بود. البته تفاوت و تغییر را می‌شد از اویل سال ۹۹ حس کرد. ویروس کرونا آمد و همین باعث شد برای اولین بار سینماگرانی وجود داشته باشند که با برگزاری جشنواره فیلم فجر مخالفت کنند. البته این موضوع دو دستگی به‌وجود آورد.
تفاوت‌ها و تغییرات را می‌توان در مراحل انتخاب فیلم‌ها و شیوه اجرای بزرگترین رویداد سینمایی دید. از حذف هیات انتخاب فیلم‌ها در جشنواره فیلم فجر تا جوانگرایی و حضور درخشان فیلم‌اولی‌ها در این دوره.
کمیت و کیفیت جشنواره سی و نهم فیلم فجر را با کیوان کثیریان منتقد سینما و محمدرضا شفاه تهیه‌کننده، بررسی و تحلیل کردیم.
اتفاق خوب برگزاری جشنواره
کثیریان درباره تجربه برگزاری جشنواره فیلم فجر با توجه به شرایط کرونایی کشور و تحولات جشنواره سی و نهم به خبرنگار ایرناپلاس گفت: برگزاری جشنواره فیلم فجر در شرایط کرونایی، اتفاق خوبی بود. هر چند به نظر می‌آید باید برای برگزاری به شیوه‌های متفاوت‌تری فکر می‌کردیم. اما با شرایط حداقلی هم برگزاری آن اتفاق خوبی بود. نکته‌ای که وجود دارد اینکه ما باید بتوانیم با توجه به شرایط موجود، فضاهای متفاوتی تعریف کنیم. اینکه تعداد فیلم‌ها را کم کرده و ۱۶ اثر برسانیم، با هدف اصلی جشنواره مبنی بر اینکه در سال کرونایی به آنهایی که آثار سینمایی تولید کردند بیشتر بهاء دهیم، مغایر است.
فیلم‌هایی که بیرون از جشنواره ماندند
به گفته کثیریان، فیلم‌های خوبی ساخته شد اما با نظر داوران بیرون از جشنواره ماندند. یک فیلم بد می‌تواند بازی، صدا یا موسیقی خوبی داشته باشد و در نهایت نامزد شود و به جشنواره بیاید و یک فیلم خوب که نظر داورها را در رشته‌های مختلف جذب نکرده ممکن است بیرون بماند. در حال حاضر چند فیلم وجود دارد که واقعا می‌توانستند در جشنواره حضور داشته باشند اما به بهانه نامزد نشدن در رشته‌های اصلی کنار گذاشته شدند.
این منتقد سینما با تاکید بر اینکه باید فیلم‌های بیشتری به جشنواره راه پیدا می‌کردند، درباره شیوه داوری جشنواره امسال گفت: بخشی از ماجرا به سلیقه بازمی‌گردد. بخش دیگر آن به گونه‌ای بود که برخی افراد و آثار کنار گذاشته شدند. زیاد نمی‌شود در مورد تصمیم داورها صحبت کرد. بعضی رای‌ها ممکن است به مذاق ما خوش نیاید یا برخی دیگر با ما هم‌نظر باشد. اما در نهایت داوران این تصمیم‌ها را گرفتند.
چرایی حذف چهره‌ها و جوانگرایی نامزدهای بازیگری
با اعلام اسامی نامزدهای سیمرغ بازیگری، حاشیه‌هایی به وجود آمد. بسیاری از منتقدان و اهالی رسانه اعتقاد داشتند در میان نامزدهای بازیگری، بازیگران مطرح و شناخته شده‌ای بوده‌اند که امسال هم درخشیده‌اند اما اسمی از آنان حتی در میان کاندیداها دیده نمی‌شود.
این انتقادها بی‌پاسخ نماند و سیدجمال ساداتیان یکی از داوران جشنواره در برنامه‌ای رادیویی گفت: «در کنار این عزیزان دوستانی هم بودند که استعدادهای خود را برای اولین‌بار بروز می‌دادند. با اجازه آن بزرگواران فرصتی به کسانی داده شد که در فیلم‌های جدیدشان، جلب نظر کردند و دیده شدند.»
این داور درباره حذف هدیه تهرانی نیز گفته، «خانم تهرانی همینطور جلوی دوربین راه برود ابهت و عظمت دارد و کارش را بلد است اما اینکه جوانی پیدا شده و برای اولین بار چنان بازی کرده که اصلا بازی‌اش حس نمی‌شود مهم است. یا یکی دوتای دیگر جوانانی بودند که استعدادهایی داشتند که اگر به آنها فرصت داده می‌شد حتی در حد نامزد شدن ممکن بود برای آینده‌شان مفید واقع شود.»
کثیریان در پاسخ به اینکه آیا توضیحات ساداتیان می‌تواند دلیل موجهی برای نادیده گرفته شدن بازی‌های درخشان دیگر بازیگران شود، تصریح کرد: این اصلا توجیه مناسبی نیست زیرا بین اسامی نامزدهای دریافت سیمرغ‌ها، خانم‌ها رویا افشار، آزیتا حاجیان و گیتی معینی را می‌بینید.
با توجه به این اسامی این چه نوع جوانگرایی است؟ حضور نداشتن هدیه تهرانی، هوتن شکیبا و حضور گیتی معینی کجای این معادله قرار می‌گیرد؟ این تصمیم تا حدودی عجیب است. در نهایت می‌شد نامزد باشند و جایزه به فرد دیگری تعلق بگیرد. اما نمی‌شود از بازی‌ها گذشت و نامزدشان هم نکرد. با توجه به فهرستی که عنوان شد، این نوع جوانگرایی معنایی ندارد.
کیفیت قابل قبول فیلم‌ها و مشکلی که جای دیگر است
این منتقد درخصوص کمیت و کیفیت فیلم‌های راه یافته به جشنواره نیز گفت: فیلم‌ها یک سطح متعادلی داشتند که با توجه به شرایط سخت تولید امسال، قابل قبول بود. دو تا سه فیلم خوب داشتیم و بسیاری از فیلم‌های دیگر نیز قابل قبول بود. ضمن اینکه طبیعی است برخی از کارگردانان خوب ما در مسیر کارشان ممکن است یک یا دو فیلم ضعیف بسازند که موضوع مهم و اتفاق عجیبی نیست. همانطور که سال‌های پیش نیز چنین حالتی وجود داشته است.
کثیریان با تاکید بر اینکه مشکل سینمای ایران چیز دیگری است، درباره شرایط ساخت فیلم‌ها افزود: فضا و شرایط جامعه، فیلمساز را به طرفی می‌برد که ممکن است فیلمساز بخواهد حرف‌های متفاوتی بزند اما سیستم نظارتی این اجازه را نمی‌دهد و به قول معروف سر و دم فیلم‌ها را می‌چیند. به هر حال سینما از محیط اطراف، شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی اطرافش تاثیر می‌گیرد و آن را بازتاب می‌دهد.
اگر بخواهیم عمل سینماگران را به شدت محدود و کنترل کنیم سینما نمی‌تواند کارش را درست انجام دهد و به اهدافش برسد. با توجه به شرایط جامعه، فیلمساز ممکن است سوژه مورد نظرش را به گونه دیگری روایت کند که بخواهد هشداری بدهد یا تلنگری بزند. اما وقتی این اجازه به او داده نشود، فیلم‌ها خنثی از آب درمی‌آیند که این اتفاق سینما را ضعیف کرده است.
برگزاری مهمترین اتفاق سال سینمایی کشور
محمدرضا شفاه، تهیه‌کننده سینما نیز درباره رسیدن جشنواره به اهداف خود به خبرنگار ایرناپلاس گفت: به نظرم یکی از مهمترین اهدافی که می‌توان برای جشنواره فیلم فجر امسال متصور بود اینکه اجازه ندادند مشعل یک مراسم سی و هشت ساله خاموش شود. سال‌ها این رویداد مهم برگزار شده بود و در ابتدا باید تلاش می‌کردند این دوره نیز مانند سال‌های گذاشته برپا شود.
هر دوره از جشنواره فیلم فجر، موافقان و مخالفان خاص خود را دارد و ممکن است ما هم موافق یا جزئی از مخالفان یکی از آن دوره‌ها باشیم؛ با این وجود همه تائید می‌کنیم که مهمترین اتفاق سال سینمایی کشور، جشنواره فیلم فجر است و شاید تنها جشنواره سینمایی کشور که عموم مردم هم درگیر آن می‌شوند. به عبارت دیگر بسیاری از مخاطبان بالقوه سینما حتی کسانی که در طول سال خیلی فرصت سینما رفتن نداشته باشند، حداقل پیگیر اخبار جشنواره هستند.
به گفته او، باید در روزهایی که شاهد تعطیل شدن فعالیت‌های مختلف هستیم، بتوانیم با تدابیری در مقابل تعطیل شدن هر فعالیتی مقابله کنیم. چنین اتفاقی باعث می‌شود جامعه در مسیر نشاط قرار گیرد و از پیامدهای روحی پدیده‌ای مانند کرونا جلوگیری شود. به این دلایل است که برگزاری جشنواره اهمیت دارد. با توجه به شرایط سختی که وجود داشته است، مدیریت و اجرای چنین جشنواره‌ای بسیار پرزحمت است. به طور طبیعی باید از آنها تشکر و قدردانی کرد که جشنواره تا حد زیادی به درستی مدیریت شد.
عملکرد داورها اتفاق مثبت جشنواره
وی در پاسخ به این پرسش که چه تحولات مثبتی را در جشنوراه سی و نهم شاهد بودیم، افزود: اتفاق خوب و مثبت جشنواره امسال عملکرد داورها بود. البته اگر از داوران دفاعی می‌کنم به این معنی نیست که در داوری بسیار بهره‌مند شده‌ام. اتفاقا فیلم من در ۷ رشته کاندیدای سیمرغ بود که هیچ سیمرغی هم به آن تعلق نگرفت و تنها توانست دیپلم افتخار کارگردانی را از آن خود کند. با این وجود فکر می‌کنم داوری جشنواره در این دوره یک اتفاق بسیار خوب را رقم زد و آن هم اینکه نسبت به فضاسازی رسانه‌ای بی‌اعتنا بود.
بالاخره فیلم‌ها این طمع را دارند که با کمک رسانه‌ها بتوانند بیشتر مطرح شوند. هر ساله چنین اتفاقی می‌افتد. اما خوشبختانه داورهای امسال با توجه به اینکه افراد متخصصی بودند تلاش کردند در فضای عقلانی از جوسازی‌هایی که برای همه ممکن بود اتفاق بیفتد فاصله بگیرند.
البته نمی‌گویم به داوری‌ها نقد نیست، اما مساله مهمی که تایید می‌کنم این است که تا حد زیادی داوری‌ها مستقل از رسانه‌ها انجام شده؛ تاثیر نداشتن این فضاسازی رسانه‌ای باعث رشد و پیشرفت قابل توجه در جشنواره شده است.
تلاش برخی رسانه‌ها برای سرد شدن تنور رسانه
این تهیه‌کننده در خصوص عملکرد برخی رسانه‌ها هنگام برگزاری جشنواره فیلم فجر نیز گفت: بعضی از رسانه‌ها تلاش می‌کردند تنور جشنواره را سرد نگه دارند و حتی تعطیل کنند. این کار دوستانه‌ای نسبت به سینما نبود. به عبارت دیگر متوجه نمی‌شوم که یک فرد دلسوز حوزه سینما چطور ممکن است چنین چیزی را برای سینما بپسندد.
البته از سیاستگذاری‌های کلان مدیران جشنواره هم بود که بی‌اعتنا به این موضوع و فقط در هماهنگی با ستاد مقابله با کرونا و رعایت پروتکل‌ها جشنواره را برگزار کنند.