فعالان صنایع دستی که به طور عموم در شهرستان و روستاها هستند، در نبود نمایشگاه‌هایی که بتوانند تولیدات خود را در آن به فروش برسانند با مشکلات متعددی مواجه‌اند. به همین دلیل اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری ۱۹ خردادماه امسال در جلسه بررسی مسائل مربوط به صنایع دستی با یادآوری نقش صنایع دستی در اقتصاد کشور گفت: صنایع دستی در حوزه اشتغال‌زایی و معرفی فرهنگ و تمدن ایران نقش موثری ایفا می‌کند. باید با ثبت جهانی آثار و حمایت از استادکاران صنایع دستی ایرانی، ضمن جلوگیری از سوء‌استفاده از صنایع دستی ایران، برای حفظ و پابرجا ماندن هنر ایرانی تلاش کنیم.
جهانگیری با یادآوری ارائه تسهیلات ارزان قیمت اشتغال‌زایی روستایی و عشایری و امکان برخورداری رشته‌های صنایع دستی روستایی از این تسهیلات، افزود: این تسهیلات که با نرخ سود ۶ درصد تعیین شده‌اند، می‌تواند بخش زیادی از نیازهای فعالان صنایع دستی در روستاها را برطرف کند و اگر موانعی وجود داشته باشد نیز دولت برای رفع آنها تلاش خواهد کرد.
وی برنامه‌ریزی‌های دولت برای کمک به کسانی که به دلیل شیوع کرونا بیکار شده‌اند را یادآور شد و گفت: در جلسه ستاد اقتصادی دولت اعتباراتی برای کمک به صندوق بیکاری در نظر گرفته شده و قرار است سازمان برنامه و بودجه دستورالعمل پرداخت این اعتبارات را به گونه‌ای تدوین کند تا کسانی که شغل خود را در مقطع شیوع کرونا از دست داده‌اند، بتوانند از این اعتبارات بهره‌مند شوند.
امید قادری مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه در همین زمینه گفته بود: با پیگیری‌های وزارتخانه، دولت با بسته حمایتی از واحدها و فعالان گردشگری و صنایع دستی موافقت کرد.
به گفته وی، امهال سه ماهه مالیات شامل مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده و تعویق سه ماهه بازپرداخت تسهیلات بانکی از جمله موارد حمایتی این بسته هستند. همچنین امهال ۲۳ درصد حق بیمه کارفرمایی پرسنل شاغل در واحدهای گردشگری و صنایع دستی از دیگر موارد این بسته حمایتی است.
راهکارها برای حل مشکلات هنرمندان صنایع دستی
باتوجه به اشراف سازمان میراث فرهنگی بر مسائل فعالان حوزه صنایع دستی، برای رفع مشکلات آنها برنامه‌ریزی‌های انجام شده است .
رحیم سلوتی عضو پیشین هیأت علمی گروه صنایع دستی و هنرهای سنتی مرکز آموزش عالی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که خود از هنرمندان و پژوهشگران این حوزه است، نبود راهکار مناسب برای رسیدگی به مشکلات میراث فرهنگی را منشا همه مشکلات فعالان این حوزه دانسته و به ایرناپلاس گفت: این فقدان، همه زیر مجموعه‌ها را تحت تاثیر قرار داده است و هنرمندان با مشکلات متعددی متوجه شده‌اند.
به گفته او، برخی از هنرمندان بعد از کرونا حتی نمی‌توانستند اجاره کارگاه‌های خود را بپردازند، به همین دلیل به فعالیت خود پایان دادند و برخی در خانه کار می‌کنند.
سلوتی ادامه داد: بهترین کاری که فعالان این حوزه می‌توانند انجام دهند، فعالیت در اینستاگرام و فضای مجازی است. شاید از این طریق بتوانند کارهای خود را به فروش برسانند؛ برخی نیز توانستند به خوبی بازار خود را پیدا کنند. عده‌ای هم وارد بورس کالا شدند و تولیدات خود را به فروش رسانند.
بیشترین فشار در بخش تولید صنایع دستی است
ابوبکر نرماشیری، فعال میراث فرهنگی در استان سیستان و بلوچستان درباره وضعیت فعالان حوزه صنایع دستی در این استان به ایرناپلاس توضیح داد: فعالیت صنایع دستی چرخه‌ای شامل کارگاه تولید، فروشنده و سفارش دهنده دارد. اشخاصی به صورت رابط، تولیدات را در فضای مجازی یا به صورت فیزیکی به فروش می‌رسانند. در دوران کرونا بیشترین فشار را در حوزه تولید داریم. در سیستان و بلوچستان عرضه صنایع دستی در دست افرادی بود که به طور عمده متوقف شدند؛ برای مثال در زاهدان فروشگاهی داشتیم که به مدت سه یا چهار ماه تعطیل شد، تا جایی که نمی‌توانستند بدهی اجاره بها را پرداخت کنند.
به گفته این فعال میراث فرهنگی، معافیت‌های در نظر گرفته شده برای اجاره‌بهای کارگاه‌های تولیدی، پاسخگوی زمان طولانی تعطیلی نبود. او ادامه داد: در برخی از مناطق کشور، زیرساختی رسمی که بتوان در آن تجارت الکترونیک انجام داد، وجود ندارد. از طرفی به دلیل مشکلات اقتصادی، بازار صنایع دستی محدود شده است.
نگرانی فعالان صنایع دستی از امنیت شغلی
نمایشگاه‌ها مکانی هستند که بسیاری از تولیدکنندگان صنایع دستی می‌توانند محصولات خود را به فروش برسانند، اما به دلیل کرونا بسیاری از نمایشگاه‌ها برگزار نشدند.
نرماشیری درباره شرایط حضور در نمایشگاهی در این استان که امکانش فراهم شده بود نیز توضیح داد: برای ثبت نام در نمایشگاه صنایع دستی اطلاعیه‌ای منتشر شده است اما باید توجه کرد که برای شرکت در آن افراد باید نزدیک به چهار میلیون تومان هزینه کنند. صنعتگری که بعد از چند ماه تعطیلی بخواهد در نمایشگاه شرکت کند، حداقل انتظارش این است که برگزارکنندگان، نگاه متفاوتی نسبت به برگزاری این نمایشگاه داشته باشند، به ویژه برای استان‌هایی که آسیب‌پذیرند، می‌توانستند پشتیبانی بیشتری در نظر بگیرند.
به گفته این فعال صنایع‌دستی، تولیدکنندگان محلی امکان ارائه آثار خود در بستر فضای مجازی را هم کمتر دارند؛ بیشتر آنها فاقد دوربین و کامپیوتر یا گوشی هوشمند هستند تا بتوانند تولیدات خود را ارائه دهند. بسیاری از افرادی که در حوزه صنایع دستی فعالیت می‌کردند بعد از مواجهه با مشکلات متعدد، به سراغ شغل دیگری رفتند زیرا به دنبال امنیت شغلی بودند.
ضرورت نظارت بر نرخ‌گذاری صنایع دستی
نرماشیری درباره ارائه راهکار برای روی پا نگه داشتن فرهنگ صنایع دستی و همچنین ادامه معیشت فعالان این حوزه، گفت: در ساماندهی صنایع دستی نخستین موضوعی که باید در نظر گرفته شود، سازماندهی فضای تولید و کسب‌وکار است. پیشنهاد جدی این است که میراث فرهنگی و حتی وزارت فرهنگ و ارشاد بسترهایی برای تسهیل فعالیت ارائه کند.
این فعال صنایع دستی ادامه داد: مرحله بعد، نظارت بر نرخ‌گذاری و خرید صنایع دستی است زیرا برخی با توجه به شرایط معیشیتی سخت هنرمندان و همچنین نبود بازار مناسب، تولیدات را با قیمت پایین خریداری می‌کنند.
او افزود: برای مقابله با این مساله نیاز به اتحادیه یا صنف داریم؛ این اتحادیه نباید شبه‌دولتی باشد اما باید از حمایت دولتی استفاده کند. همچنین باید بتواند تسهیلات و پشتیبانی به اعضای خود ارائه دهد.
وی تاکید کرد: اگر نهادی مستقل و منصف در حوزه هنرهای سنتی و صنایع دستی در غالب اتحادیه یا خانه صنایع دستی وجود داشته باشد که بتواند حامی فعالان خانه‌ها و تولیدات کوچک این حوزه باشد، در کنار حمایت وزارتخانه‌های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و فرهنگ و ارشاد اسلامی، ممکن است زمینه‌های پشتیبانی از فعالان حوزه صنایع دستی مهیا شود.
مشکلات بخش‌های مختلف صنایع دستی موضوعی است که فعالان این حوزه بر رفع آنها تاکید دارند، با این حال تلاش‌های دولت برای زنده نگه داشتن هنرهای سنتی و صنایع دستی همچنان ادامه دارد و پرداخت تسهیلات بر همین اساس انجام شده است؛ اما تقویت و ایجاد نهادهای مستقل و صنفی نیز می‌تواند کمک مهمی در این بخش باشد.