با شیوع ویروس کرونا و پیدایش مشکل‌هایی که برای فعالیت‌های فرهنگی به وجود آمد، تئاتری‌ها مانند سایر رشته‌های هنری به فکر چاره‌ای برای برون‌رفت از تعطیلی و راکد ماندن اجراهایشان افتادند.
برخی از فعالان این عرصه با استفاده از ظرفیت‌ها و بستری که دولت برای فعالیت در فضای مجازی به‌وجود آورده، درصدد عرضه فیلم‌تئاترهای خود شدند؛ اتفاقی که اهالی تئاتر با آن خیلی ناآشنا نبودند. چون در سال‌های پیش نیز تله‌تئاترهایی در تلویزیون پخش می‌شد که مخاطبان خود را هم پیدا کرده بود. اما با طرح پخش فیلم‌تئاترها در سامانه‌های اینترنتی، مسأله‌ای در این میان خودنمایی کرد. نمایش‌های متقاضی پخش در نمایش خانگی باید علاوه بر مجوز اولیه‌ای که از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرده‌اند، مجوز تازه‌ای نیز از سازمان سینمایی اخذ کنند، که این چندان به مذاق اهالی تئاتر خوش نیامد.
مجوز نهایی پخش فیلم تئاترها همچنان با سازمان سینمایی است
قادر آشنا مدیرکل هنرهای نمایشی از توافق با سازمان سینمایی برای تسریع در روند صدور مجوز فیلم تئاترها بدون بازبینی دوباره در ۳۱ اردیبهشت‌ماه خبر و برای حل این مسأله گفت: «درواقع خودشان (رئیس سازمان سینمایی) به این جمع‌بندی رسیدند که نظر کارشناسی اداره کل هنرهای نمایشی را از نظر محتوایی بپذیرند تا کار تسریع شود چون به هر حال باید بپذیریم قانون‌گذار مسئولیت صدور مجوز در این بخش را برعهده سازمان سینمایی گذاشته و باید قانون اجرا شود. ما نیز هماهنگی را انجام دادیم تا کار با سرعت بیشتری انجام شود و گروه‌های نمایشی آسیب نبینند که خوشبختانه با این تصمیم به نظرم کمترین وقفه را برای پخش فیلم تئاترها خواهیم داشت.»
تا اینکه چند روز گذشته سید وحید فخرموسوی رئیس شورای نظارت و ارزشیابی تئاتر درباره صدور پخش فیلم تئاترهای متقاضی پخش در وی‌اودی‌ها چنین گفت: «برخلاف تصوری که پیش آمده طبق قانون، مجوز نهایی پخش فیلم تئاترها همچنان با سازمان سینمایی است، اما در صحبت‌هایی که قادر آشنا مدیرکل هنرهای نمایشی با سازمان سینمایی داشته است قرار شده روند صدور مجوزها تسهیل شود.»
حال این موضوع را با سه نفر از اهالی فعال تئاتر در میان گذاشتیم. از آنها درباره تأثیر پخش فیلم‌تئاترها بر مردم و ارتباطی که ممکن است با قشرهای وسیع مخاطب ایجاد شود، پرسیدیم و نظرشان را درباره صدور دوباره مجوز نمایش‌ها جویا شدیم.
مخاطبان ما عوض شده و با نسل اول تفاوت دارند
کاظم هژیرآزاد بازیگر تئاتر، تلویزیون و سینما و عضو هیأت‌مدیره خانه تئاتر درباره لزوم پخش فیلم‌تئاترها با توجه به شرایط حال حاضر و زیر سایه ویروس کرونا به خبرنگار ایرناپلاس گفت: در یک دوره زمانی، شبکه چهار تله‌تئاترهایی تولید و پخش می‌کرد که مخاطبان خود را داشت. شبکه چهار موقعیت خاصی را متصور بود و برنامه‌هایش بیشتر برای اهالی فرهنگ و قشرهای تحصیل‌کرده و روشنفکر ساخته می‌شد. البته الان نیز همین‌طور است، اما نمی‌دانم چرا برخی از آیتم‌ها مغفول مانده و فراموش شده است؛ از جمله تله‌تئاتر.
اگر وزارت فرهنگ داریم، دیگر لزومی ندارد نهاد دیگری مخالفت کند
این بازیگر در خصوص صدور مجوز دوباره نمایش‌ها از سوی سازمان سینمایی برای حضور نمایش‌های تئاتری در وی‌اودی‌ها(شبکه‌های اینترنتی VOD - ویدئوی درخواستی) عنوان کرد: شورای انقلاب فرهنگی وقتی شکل گرفت یک‌سری خط و خطوط را معین کرد، اما از آن خط و خطوط تعبیر و تفسیرهای متفاوتی می‌شود. حال چون سیاست فرهنگی یک دست و منسجم نداریم با استفاده از این تعبیر و تفسیرها در هر ناحیه و هر جایی سیاست‌هایی متفاوت را ارائه می‌دهند. برای نمونه وزارت فرهنگ مجوزی را صادر می‌کند اما در فلان شهرستان، فلان مسئول موافق آن نیست. بنابراین سیاست فرهنگی صحیح و واحد، باید یکبار برای همیشه به‌وجود آید.
توصیه می‌کنم پخش فیلم‌تئاترها اتفاق بیفتد
امیر دژاکام نویسنده، کارگردان و مدرس تئاتر درباره پخش فیلم‌تئاترها و تأثیر این اتفاق بر ارتباط‌گیری بیشتر طیف گسترده مردم با تئاتر به خبرنگار ایرناپلاس گفت: به هر حال تئاتر یک اتفاق منحصربه‌فرد است که در هر جایی و به هر شکلی ممکن نیست؛ مگر اینکه تماشاگر به‌صورت زنده با تئاتر مواجه شود. این مواجهه هر کجا می‌تواند باشد اما به هر ترتیب باید به‌صورت زنده اتفاق بیفتد.
اما شکل‌های دیگری وجود دارند که می‌توانند به تبلیغ تئاتر و در اختیار قرار گرفتن آن به دیگران کمک کنند. یکی از راه‌هایش فیلم‌برداری و تله‌تئاتر تلویزیونی است و سامانه‌های اینترنتی. اینها می‌توانند تئاترها را در اختیار عموم قرار دهند مشروط بر اینکه حقوق کارگردان‌ها، بازیگران و تهیه‌کنندگان پرداخت شود. اگر به این شکل باشد، بله اتفاق بسیار خوبی است. با توجه به حفظ حقوق هنرمندان توصیه می‌کنم این اتفاق بیفتد.
مته به خشخاش نگذارند
دژکام درباره مجوز پخش گرفتن تئاترها نیز گفت: اینکه صدور مجوز از سازمان سینمایی فرآیند قانونی است، بله این قانون وجود دارد و ما در آن دخیل نیستیم. اما به نظرم، وقتی یک اثر از وزارت ارشاد مجوز می‌گیرد یعنی یکبار مجوز گرفته است. حالا دوستان استدلال می‌کنند که آن مجوز برای تعداد اندک است و این مجوز برای تعداد بیشتر. خب آن تعداد اندک ایرانی، مسلمان و اهل این سرزمینند و هنر این مرزوبوم را دوست دارند و آن تعداد زیاد نیز همین‌طور، یعنی به این مملکت علاقه دارند. لذا طرح این مسأله به آن اندازه‌ای ضروری نیست که مته به خشخاش می‌گذارند.
یک راه‌حل خوب
قطب‌الدین صادقی فیلمنامه‌نویس، مترجم، مدرس و کارگردان تئاتر نیز درباره پخش فیلم‌تئاتر به خبرنگار ایرناپلاس چنین گفت: یکی از راه‌های خوب ارتباط با مردم و بجا آوردن نیازها در این شرایط، پخش فیلم‌تئاترها در قالب دی‌وی‌دی است که می‌تواند راه‌حل مناسب و خوبی برای این روزها باشد.
صادقی که دانش‌آموخته دانشگاه سوربن پاریس است و شاگردان تأثیرگذار و مطرحی در این حوزه داشته، درباره اخذ دوباره مجوز برای پخش تئاترها در سامانه‌های نمایش اینترنتی از سوی سازمان سینمایی بیان کرد: مجوز دوباره گرفتن کار اشتباهی بوده و به اعتقاد من سانسوری دوباره است که به‌شدت با آن مخالفم. به‌جای اینکه شرایط را فراهم و بستر سهل‌تری برای فعالیت‌ها ایجاد کنیم، مدام مانع ایجاد کرده و ماجرا را کنترل می‌کنیم. به‌جای این همه دغدغه‌های سانسوری، به اهالی تئاتر سرویس دهید و از نظر مالی آنها را کمک کنید و شرایطی به وجود آورید که این ارتباط و پل‌های ارتباطی بین مردم و هنر نمایشی بیشتر و راحت‌تر برقرار شود.
گزارش از هنگامه ملکی