یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین جشنواره‌های سینمایی که هر سال در شهر ساحلی کن فرانسه برگزار می‌شود، فستیوال بین‌المللی فیلم کن است. جشنواره‌ای که سینمای ما در آن معمولا حرفی برای گفتن داشته و حضورش تأثیرگذار بوده است. هرچند منتقدانی در داخل کشور هستند که چنین جشنواره‌هایی را سیاسی و با اهداف ایدئولوژیک می‌دانند اما کارگردانانی چون بهمن قبادی، عباس کیارستمی، اصغر فرهادی، جعفر پناهی و .... تاکنون جوایز متعددی را از این فستیوال دریافت کرده‌اند.
اما برگزاری جشنواره کن ۲۰۲۰ با توجه به شیوع ویروس کرونا در همان ابتدا با اما و اگر همراه شد که سرانجام هم منتفی شد. تا اینکه در ۱۴ خرداد دبیر این جشنواره فهرست رسمی فیلم‌های منتخب این جشنواره را اعلام کرد. این فهرست متشکل از ۵۶ فیلم است که با برچسب کن ۲۰۲۰ در جشنواره‌هایی چون تلوراید، تورنتو، ساندنس یا کن ۲۰۲۱ نمایش داده خواهند شد.
حال پرسش اینجاست که چرا امسال هیچ فیلم سنمایی ایرانی در این جشنواره حضور ندارد؟ آیا تمایلی برای حضور توسط کارگردانان ما نبوده یا اینکه آثار سینمایی ما از کیفیت بالایی برخوردار نبوده است؟ از رائد فریدزاده دبیر شورای بین‌الملل سازمان سینمایی و معاون بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی این پرسش‌ها را پرسیدیم.
فیلمها، پخش‌کننده‌های متفاوتی دارند
رائد فریدزاده درباره فیلم‌های داخلی که برای حضور در جشنواره بین‌المللی فیلم کن ارسال می‌شوند و مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: فیلمها، پخش‌کننده‌های متعدد و متفاوتی دارند. هر پخش‌کننده فیلم‌هایی که در اختیار دارد را چه برای جشنواره کن چه جشنواره‌های دیگر ارسال می‌کند. هر جشنواره‌ای هم هیئت انتخابی دارد که فیلمها را بررسی، ارزیابی و سپس اعلام می‌کند. از آنجا که امسال جشنواره کن برگزار نمی‌شود، فقط به فیلم‌هایی که توسط هیئت انتخاب پذیرفته شده‌اند، اجازه می‌دهند لوگو جشنواره کن را بر روی پوسترشان بگذارند.
دقیقا مشخص نیست چه آثاری برای حضور در جشنواره کن تمایل داشته‌اند
وی در پاسخ به این پرسش که آیا اسامی فیلم‌های متقاضی خبررسانی می‌شود، بیان کرد: خیر. معمولا پخش‌کننده‌ها فیلم‌هایی را در اختیار می‌گیرند که فکر می‌کنند برای جشنواره مناسب است. پخش‌کننده، اثر یا آثار را برای حضور در جشنواره مورد نظر ثبت‌نام می‌کند، اما از آنجا که فیلم‌های متقاضی اعلام عمومی نمی‌شوند و تنها پذیرفته‌شده‌ها معرفی می‌شوند، دقیقا مشخص نیست چه آثاری برای حضور در جشنواره کن تمایل داشته‌اند.
از طرف دیگر ممکن است کسی فیلمش را برای جشنواره کن نفرستد و مثلا برای ونیز بفرستد. چون معمولا بر اساس زمان و استراتژی جشنواره‌ها، فیلم‌هایی را برای جشنواره‌ای که فکر می‌کنند شانس پذیرفته شدنشان بیشتر است ارسال می‌کنند. اما نهایتا پخش‌کننده و تهیه‌کننده هستند که می‌دانند اثرشان را ثبت‌نام کرده‌اند یا خیر و در نهایت هم فقط پذیرفته شده‌ها اعلام می شوند.
همه چیز بستگی به سیاست‌گذاری‌های جشنواره‌ها دارد
فریدزاده در پاسخ به این پرسش که «با توجه به سالها حضور در فستیوال‌های بین‌المللی و ارتباط با جشنواره‌های گوناگون، آیا حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره کن کمرنگ شده؟» می‌گوید: ممکن است هزاران اثر در جشنواره‌های بین‌المللی که اسم و رسم دارند، ثبت‌نام کنند. بالطبع هیئت انتخاب از میان چند صد اثری که ثبت‌نام می‌کنند برخی را انتخاب و برخی را رد می‌کنند. ممکن است در یک سال دو فیلم از ایران وجود داشته باشد و یک سال هم ممکن است هیچ‌یک از آثار پذیرفته نشده باشد. بستگی به هیئت انتخاب و سیاست‌گذاری‌های آن جشنواره دارد و همچنین کیفیت آن اثر مهم است که مورد اقبال و توجه هیئت انتخاب قرار بگیرد یا نه. با توجه به پیشینه سینمای ایران همیشه آثار ایرانی یک نگاه و ارزیابی ویژه شده است. سینمای ایران تا کنون توانسته جوایز متعدد و معتبر بین‌المللی مهمی کسب کند.
به گفته او، مسئله کرونا باعث تراکم در جشنواره‌ها شد. یعنی آثاری از قبل می‌خواستند به جشنواره‌ای بروند، اما به دلیل کرونا جشنواره‌ها برگزار نشد و با باز شدن جشنواره ونیز و کن و تمایل حضور در آنها، رقابت سخت‌تر شد.
ناچارند آثار باکیفیتی چون کیارستمی را بپذیرند
با حضور نداشتن نماینده‌ای از کشور ما در جشنواره کن امسال، این پرسش‌ها مطرح می‌شود که آیا برای حضور فیلمها در جشنواره کن محتوایی خاص لازم است و یا آثار ما دچار تنزل کیفیت شده‌اند، که هیچ نماینده‌ای از ایران در این فستیوال حضور ندارد؟ معاون بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی در این‌باره افزود: هر جشنواره‌ای علاقه دارد آثار باکیفیت و درخشانی را نمایش دهد و از اعتبار آن اثر بهره ببرد و اعتبار جشنواره را افزایش دهد. هیچ جشنواره‌ای نیست که آثار ضعیف را انتخاب کند و بعدها مورد قضاوت و مواخذه قرار گیرد. مسلما اگر فیلمها از کیفیت خوبی بهره‌مند باشد، جشنواره‌ها آن را می‌پذیرند.
وی در ادامه افزود: البته سیاست‌گذاری‌های هر ساله و معیارهای هیئت انتخاب هم بسیار دخیل است. اگر اثری باشد که بر کیفیت بالای آن اتفاق نظر داشته باشند از آن استقبال می‌کنند. در این سالها هم آثار خیلی خوب و درخشانی در جشنواره‌های مختلف حضور داشته‌اند. آثار مرحوم کیارستمی یا فرهادی که در جشنواره‌های مختلف حضور داشته‌اند و چون درخشان بودند، بالطبع آنها هم ناچارند بپذیرند.
دیدگاه مشخص در جشنواره‌های داخلی
فریدزاده درباره تأثیر مضامین سیاسی آثار سینمایی در پذیرفته شدن در جشنواره‌های مختلف بین‌المللی بیان کرد: نمی‌توانم نفی کنم یا کامل آن را بپذیرم. هر جشنواره‌ای سیاست‌گذاری‌های خاص خود را دارد و به صورت عمومی هم آن را اعلام می‌کند؛ مثل جشنواره‌های کن و برلین که از قبل سیاست‌های خود را اعلام می‌کنند و هیئت انتخاب هم ذائقه‌های مختلف دارد و نگاه آنان بسیار تأثیرگذار است؛ این را نمی‌توان رد کرد. کمااینکه در جشنواره‌های خودمان هم با یک نگاه و دیدگاه مشخص و معینی فیلمها را ارزیابی می‌کنیم و فیلم‌هایی که منطبق با سیاست‌گذاری‌های کلی جشنواره باشد را انتخاب می‌کنیم. یعنی این‌گونه نیست هر اثری فرستاده شود انتخاب شود. یک معیار زیبایی‌شناختی و محتوایی وجود دارد که سنجیدن آن در کلیت اثر است و انطباق آن با شرایط مورد نظری که اعلام شده، لحاظ می‌شود. علت اینکه اثری پذیرفته شود یا اثری از گردونه رقابت خارج شود، همین است.
گفت‌وگو از هنگامه ملکی