به‌منظور بررسی راهکارهای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل اتوبوسرانی در تهران، ایرناپلاس با همکاری زیست‌آنلاین، نشستی را با حضور فرید موسوی، نماینده مردم تهران در مجلس، شهریار افندی‌زاده، مشاور عالی معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران و استاد دانشگاه و پرویز افشاری، رئیس اداره خودرو و معاونت صنایع حمل‌ونقل ایدرو برگزار کرده است.
در بخش نخست میزگرد، بررسی راهکارهای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل اتوبوسرانی در تهران، با این واقعیت روبه‌رو شدیم که ساماندهی ناوگان حمل و نقل اتوبوسرانی در تهران، مانند کلاف سردرگمی است که هر سر آن در دست یک نهاد است. از یک طرف وزارت صمت قرار است اتوبوس‌ها را تولید کند که بر اساس شواهد و قرائن کار تولید اتوبوس‌ها با مشکلاتی روبه‌رو شده است. از سوی دیگر توزیع‌کننده اتوبوس‌ها، وزارت کشور است و سرانجام این شهرداری تهران است که باید از این اتوبوس‌ها برای خدمت‌رسانی به مردم استفاده کند. در این میان، تنها مردم هستند که به‌واسطه محرومیت هشت‌ساله تهران از اتوبوس‌های نو، بهای این بلاتکلیفی را می‌پردازند.
در ادامه، بخش دوم و پایانی این نشست را می‌خوانید؛
ایرناپلاس: محل تأمین بودجه اتوبوس‌های تهران که بدون کمک دولتی خریداری شده است، از کجا بود؟
افندی‌زاده: با مشارکت بخش خصوصی، اخذ وام و ... شرکت‌ها را راضی کردیم. اگر نگاه ما درازمدت باشد باید سرمایه‌گذاری کنیم. اگر حمل‌ونقل عمومی اولویت است، شهرداری و همه باید دست‌به‌دست هم بدهند و این کار را انجام بدهند. خرید ۳۰۰۰ اتوبوس به ۳۰۰۰ میلیارد تومان منابع نیاز دارد. این عدد کار بخش خصوصی نیست. از طرفی بر اساس قانون، باید کار را به بخش خصوصی واگذار کنیم. سیاست شهرداری تهران این است که بی‌آرتی به بخش خصوصی واگذار شود. کدام شرکت می‌تواند این کار را انجام بدهد؟ شرکت‌هایی که وارد کار می‌شوند عمدتاً به‌صورت واسطه عمل می‌کنند وگرنه شرکت‌مداری به مفهوم واقعی مطرح نیست. بخش خصوصی هم تعدادی اتوبوس وارد کرد، ولی مردم به خدمات نیاز دارند و اگر اتفاقی برای آن اتوبوس‌ها رخ بدهد یا کم‌کاری صورت بگیرد، در اولین واکنش شهرداری تهران یا دولت را مقصر می‌شناسند. ما در حدود ۱۶ شرکت بخش خصوصی اتوبوسرانی داریم که از سال‌های قبل بودند. ما شرکت را برای سرمایه‌گذاری تأسیس می‌کنیم. زمانی قیمت اتوبوس در حدود ۲۰۰ میلیون تومان بود وقتی ارز تکان می‌خورد، کار دیگر از توانمندی آنها خارج است. امروز نقش مجلس پررنگ است. اگر این مسئله برای مجلس مهم است می‌تواند بودجه‌ای را به این کار اختصاص بدهد. قبلاً هم نمونه‌هایی وجود داشت و حداقل قانونش را داشتیم. همه می‌گویند حمل و نقل عمومی اولویت دارد و هیچ‌کسی نه نمی‌گوید، ولی وقتی در فرآیند کار قرار می‌گیریم خروجی حمل و نقل عمومی در خیابان‌ها دیده نمی‌شود، چون ارگان‌ها و نهادها کار را بخشی می‌بینند. مشکل اینجاست که چون نعمت سلامتی هنوز برای ما ملموس نیست و بلایی را که سر هوا آمده، نمی‌بینیم. اولویت آن را درک نمی‌کنیم.
حمایت از صنعت اولویت دارد یا زندگی مردم؟!
ایرناپلاس: ظرفیت تولید اتوبوس در سال‌های اخیر به‌شدت کاهش پیدا کرده است. گفته می‌شود تولید کارخانجات اتوبوسرانی ما گاهی به صفر رسیده است؛ با این وضعیت، امکان تهیه نیاز از منابع داخل وجود دارد؟
افشاری: چرا ما نمی‌توانیم اتوبوس وارد کنیم؟ گاهی می‌گوییم ما می‌خواهیم از صنعت حمایت کنیم، آیا امروز حمایت از صنعت اولویت دارد یا زندگی مردم؟! کسی باید این را تشخیص بدهد. در مجلس باید دقت شود که امروز چه چیزی اولویت دارد؟
مشکلات بانکی سرعت‌گیر ما بوده است
ایرناپلاس: اینجا دو سؤال مطرح می‌شود؛ آیا امکان تولید اتوبوس در داخل وجود دارد؟ و اگرنه چرا وارد نمی‌کنیم؟
افشاری: مسلماً ما می‌توانیم در داخل اتوبوس تولید کنیم و سابقه تولید ما در سنوات گذشته نیز نشان‌دهنده این موضوع است. اما صنعت خودروهای تجاری ما شامل اتوبوس، کامیون و کامیونت در چند سال اخیر با چالش‌هایی جدی روبه‌رو شده است. در حوزه اتوبوس بر اساس پروانه بهره‌برداری در حدود ۴۰ هزار ظرفیت برای واحدهای تولیدکننده اتوبوس و مینی‌بوس در کشور وجود دارد و این بر اساس استانداردهای شهری، غیرشهری و بین‌المللی است. ولی میزان تولید امروز به زیر هزار دستگاه رسیده است.
در مورد ثبت سفارشات باید بگویم که به علت تحریم، شبکه سوییفت قطع شده است و از همین امکان باز کردن ال سی هم نداریم. دکتر معظمی رئیس سازمان ما بارها خواهش کرد تا قبل از اعمال تحریم‌ها در مرداد ۹۷، ال سی‌ها انجام شود، ولی شبکه بانکی این کار را نکرد و این اتفاق نیفتاد. وقتی ثبت سفارش صورت می‌گیرد تا مرحله‌ای که بتوان از پوشش ارزی استفاده کرد، فرآیندی وجود دارد که به‌صورت خلاصه شامل تهیه و تدوین شناسنامه اعتباری توسط بانک عامل است که باید توسط خودروساز و بانک عامل، تهیه و به صندوق توسعه ملی ارائه شود. اگر صندوق توسعه ملی آن را تأیید کرد مرحله دوم شروع می‌شود و مستندات مسدودی برایش ارسال می‌شود که شامل قرارداد، اقرارنامه پذیرش ریسک و چند مدرک دیگر است. در صورت تأیید آن نیز نامه به بانک مرکزی ارسال شده و اعلام می‌کنند که این مورد می‌تواند از پوشش ارزی استفاده کند. حال حساب کنید بسیاری از شرکت‌های تولید کننده خودروهای تجاری ما در هر دو مرحله به‌خاطر سختگیری‌های شبکه بانکی امکان رسیدن به انتهای مسیر را نداشتند و تعداد محدودی موفق شدند. می‌خواهم بگویم مشکلات بانکی به‌طور مشخص در مرداد ۹۷ تا امروز از سرعت‌گیرهای کار ما بوده است.
ایرناپلاس: یعنی ما در یک‌ساله اخیر هیچ وارداتی نداریم؟
افشاری: قطعاً واردات داریم که می‌تواند از طریق حواله و سایر مکانیسم‌های پرداخت بوده باشد.
موسوی: ما چندین راه برای انجام تهاتر و کارهای مالی داریم. بله، تحریم کار ما را سختتر می‌کند و تأثیرگذار است، ولی این‌طور نبود که مبادلات مالی و واردات کالا نداشته باشیم. مسئله چند بَُعدی است و اولویت مسئولان، دستگاه‌ها و مردم هم بر این مسیر قرار نگرفته است. اما باید به یاد داشته باشیم که بزرگ‌ترین سرمایه ما مردم هستند. آلودگی هوا در فکر، روان، آرامش، رفاه و کیفیت زندگی مردم اثر می‌گذارد. اما متأسفانه کارشناسان و متخصصان ما بی‌حس‌اند و ما از این افراد انتظار شق‌القمر داریم. مگر رؤسای ادارات و مجریان ما و خانواده‌هایشان نیز در این هوا نفس نمی‌کشند، پس چرا جدی‌تر عمل نکرده و بر سرعت اقداماتشان نمی‌افزایند. راه‌حل‌ها نیز مشخص است باید یکی دو مورد را انتخاب کرده و انجام بدهیم.
پکیج قوانین ما در مورد هوای پاک کامل است
ایرناپلاس: آیا جوّ حاکم بر مجلس نیز مثل شما به این موضوع اهمیت می‌دهد؟ آیا در صورت مطرح شدن قانون تسهیل‌کننده آن را تصویب خواهید کرد؟
موسوی: قانون هوای پاک و زمین قبل از شروع به کار مجلس فعلی روی زمین مانده بود و از زمان ارائه آن توسط دولت، مدت زیادی می‌گذشت که ما آن را تصویب کردیم. اگر محیط زیست از بین برود دیگر نمی‌توان به‌جای اول بازگشت. محیط زیست محل زندگی انسان است. در مجلس متوجه شدیم ما در مورد رودخانه هیچ قانونی نداریم که به‌عنوان خانه رود مشخص شود. در مجلس طرح مربوط را نوشته و تقدیم کردیم. امروز پکیج قوانین ما کامل است.
افندی‌زاده: طبق آمار، شهرداری تهران هشت سال است اتوبوس جدیدی از دولت دریافت نکرده است. ما باید به یک جای دیگر کار فکر کنیم. باید در بحث اتوبوس‌های برقی ابتدا دقت کنیم و زیرساخت‌ها را فراهم کنیم. اتوبوس‌های گازی شتاب کمی دارند و در خیابان‌های پرشیب تهران با مشکل روبه‌رو می‌شوند. برای اتوبوس‌های برقی نیز نیاز به زیرساخت شارژ اتوبوس است. شرکتی سال گذشته گفت مایل به فعال کردن ۵۰۰ اتوبوس برقی است. گفتند فقط پایانه‌های اتوبوسرانی را برای راه‌اندازی دستگاه شارژ به ما بدهید. گفتیم تمام پایانه‌های ما در اختیار شماست، ولی رفتند و دیگر دنبال کار را نگرفتند.
اقداماتی انجام می‌شود ولی هماهنگی‌های لازم برای تسهیل کار انجام نمی‌شود. ذی‌نفع در این مسائل زیاد است و باید ذی‌نفع نهایی را مردم و سلامتی آنها دانست. شهرداری نیز جزئی از این مجموعه است و مدیریت شهری را برعهده می‌گیرد. اما ابزارهای مدیریت شهری در جایی دیگر است. بحث نوسازی ناوگان اتوبوسرانی کار ساده‌ای نیست و اراده‌ای جمعی می‌خواهد. همه وزارتخانه‌ها و مجلس باید دست‌به‌دست هم بدهند و این کار اولویت پیدا کند. شهرداری تهران بحث آلودگی را منحصر به اتوبوس‌ها نمی‌داند و از همین رو، اقداماتی همچون سیستم‌های تشویقی معاینه فنی برای تخفیف در طرح ترافیک و توسعه مترو و مانند آن را در دستور کار قرار داده که خوشبختانه تأثیرات خوبی داشته است. اگر از نگاه بخشی خارج شویم و نگاهی جمعی پیدا کنیم، مسئله اهمیت پیدا می‌کند. کشور در مورد سیل غرب بسیج شد چون آوارگی‌ها را دید، ما هنوز نتوانسته‌ایم آلودگی هوا را درک کنیم.
با واردات سر سازگاری نداریم
افشاری: من ۱۲ سال است که از خودروی شخصی استفاده نمی‌کنم و به همین دلیل آلودگی را احساس می‌کنم. در مورد آلودگی شهرها، اولویت‌بندی را فراموش نکنیم. شاید منشأ بروز آلودگی هوا در جایی است که باید کاری بسیجی و جهادی انجام بدهیم و منابع را به آن سمت گسیل کنیم. در موضوع اتوبوس برقی ما کاملاً پای کار هستیم و به‌شدت آن را دنبال می‌کنیم. نگاه در سازمان نوسازی این است که برکات حاصل از طرح نوسازی را به حمل و نقل درون‌شهری و خدمات شهری گسیل کنیم و این اولویت ماست. در مورد واردات اتوبوس به‌عنوان کسی که سال‌ها نماینده بخش صنعت بود، باید بگویم ما با واردات سر سازگاری نداریم. نگاه ما در سالی که مقام معظم رهبری آن را سال رونق تولید معرفی کرده‌اند، این است که بر توان داخلی تکیه کنیم و واردات اولویتی در برنامه‌های ما ندارد.
توجه به آلودگی هوا باید در همه طول سال مطرح باشد
موسوی: اقداماتی که در این سال‌ها انجام شده، مثبت بوده است. آمارها نشان می‌دهد راه درست انتخاب شده، ولی سرعت باید بیشتر باشد. تقاضای من از رسانه‌ها این است که اهمیت بحث را نشان بدهند و توجه به این موضوع به یکی دو ماه زمستان نباشد. اگر مطالبه عمومی رخ بدهد و همه به این قضیه حساس شوند و نظارتی عمومی در سطحی گسترده رخ بدهد اقدامات ما نظام‌مند خواهد شد و دستگاه‌ها با اراده بیشتری وظایف خاص خود را انجام خواهند داد. امیدوارم در سال‌های آتی کمتر شاهد چنین اتفاقات ناگوار در شهرهای بزرگ کشور باشیم.