صادرات مواد خام اولیه یکی از چالش‌های اساسی تجارت خارجی کشور است که اجازه نمی‌دهد اقتصاد ایران از ارزش افزوده حاصل از صنایع تکمیلی بهره‌مند شود. این مسئله زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که تولیدکنندگان داخلی در اثر صادرات مواد خام، در تأمین مواد اولیه مورد نیاز خود با محدویت مواجه می‌شوند.
خام‌فروشی علاوه بر چالش‌هایی که برای صنایع داخلی ایجاد می‌کند، تهدیدی برای صادرات و درآمدهای ارزی کشور است. مواد خام به راحتی قابل شناسایی و در نتیجه، تحریم‌پذیر هستند. این در حالی است که انتقال آنها به زنجیره تولید، موجب تنوع‌بخشی به محصولات می‌شود و امکان تحریم را به حداقل می‌رساند. این موضوع علاوه بر کاهش تهدیدات تحریمی، کشور را از ارزش افزوده کالای جدید منتفع می‌کند.
صنعت فولاد ایران نیز یکی از صنایعی است که با مسئله خام‌فروشی محصولات بالادستی مواجه است و در بازه‌های زمانی مختلفی از تحریم‌های آمریکا متأثر شده است که در آخرین مورد، وزارت خزانه‌داری آمریکا بعد از حمله ایران به پایگاه‌های نظامی این کشور در عراق، ۱۰ شرکت مرتبط با حوزه فولاد را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.
در اردیبشهت ماه سال جاری نیز آمریکا به‌دنبال سیاست فشار حداکثری، صنایع فلزی کشور از جمله فولاد را در دایره تحریم‌ها قرار داد و خریداران فلزات ایران را به مصادره اموال، قرار گرفتن در فهرست تحریم‌های آمریکا و ممانعت از ورود به ایالات متحده تهدید کرد.
تکمیل زنجیره تولید فولاد در دستور کار قرار گرفت
سهم عمده صادرات فلزی کشور مربوط به محصولات فولادی است که به دلیل خام‌فروشی، میانگین بهای صادراتی آنها به‌ازای هر تن، تنها حدود ۴۳۰ دلار است، بهایی که در صورت انتقال مواد خام اولیه مانند شمش، بیلت و اسلب به صنایع پایین‌دستی و تولید محصولاتی مانند ورق فولادی، لوله و پروفیل ارزش افزوده بالاتری ایجاد خواهند کرد.
در حال حاضر، حجم تولید ورق فولاد در کشور بین ۶ تا هفت میلیون تن است. این در حالی است که ظرفیت صنایع تکمیلی برای تولید لوله و پروفیل حدود ۱۸ میلیون تن است. تکمیل این زنجیره تولید علاوه بر بهره‌مندی کشور از ارزش افزوده و فعال‌سازی ظرفیت موجود، اهداف اشتغال‌زایی را نیز محقق می‌سازد.
به همین منظور و در راستای مقابله با تهدیدات تحریم درخصوص ورق سرد مورد نیاز صنایع خودروسازی و لوازم خانگی و نیز مشکلات گروه ملی فولاد ایران در عدم تأمین نیاز شمش فولادی این واحد تولیدی و همچنین لزوم حصول توافق میان صنایع بالادست و پایین‌دست زنجیره فولاد، روز گذشته کمیته تخصصی فولاد و شمش مورد نیاز گروه ملی فولاد ایران در وزارت صمت برگزار شد.
در این جلسه امیرحسین کاوه، دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران توافقنامه بین هیئت مدیره سندیکا به‌عنوان بزرگترین مصرف‌کننده ورق فولادی کشور و تشکل تخصصی و مجتمع فولاد مبارکه اصفهان به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده فولاد کشور و تأمین‌کننده اصلی کشور را که به امضای طرفین رسیده بود، ارائه داد.
توافقنامه میان صنایع بالادست و پایین‌دست زنجیره فولاد
بندهای این توافقنامه که در حضور صادق نجفی مشاور وزیر صمت، سعید عمرانی معاون قضایی دادستان کل کشور، جعفر سرقینی معاون امور معادن و صنایع معدنی، نمایندگان امور صنایع وزرات صمت، نماینده سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، فرشاد مقیمی مدیرعامل ایران‌خودرو، جواد سلیمانی، معاون فولاد مبارکه اصفهان، رسول خلیفه‌سلطانی و دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد و امیرحسین کاوه، دبیر سندیکای لوله و پروفیل ارائه شد به شرح زیر است:
۱. خرید ورق فولادی مورد نیاز اعضای سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی از طریق تالار بورس کالا و سیستم مچینگ به صورت همزمان، در سقف مقدار ارزیابی فنی که مشترکاً بین سندیکا و فولاد مبارکه صورت گرفته است، انجام شود
۲. به منظور تسهیل در تأمین نیاز صنایع لوله و پروفیل، فروش محصول توسط فولاد مبارکه با مکانیزم اعتبار اسنادی داخلی ریالی دو ماهه انجام شود.
۳. در صورت درخواست اعضای سندیکا، با ۱۰ درصد از خرید اعضا از طریق محصولات موجود در انبار تأمین شود.
۴. با توجه به انجام فعالیت ظرفیت‌سنجی مشترک از شرکت‌های عضو سندیکا، مقرر شد ظرفیت‌سنجی‌های انجام شده در سیستم فروش فولاد مبارکه اعمال و بر اساس آن نسبت به ثبت سفارش برای اعضا اقدام و ظرفیت‌سنجی مابقی شرکت‌ها طی ماه آینده انجام گردد و مقدار اعلام شده ملاک عمل برای فروش محصول به اعضای سندیکا قرار گیرد.
۵. امکان ثبت سفارش در ضخامت های ۱ و ۱۸ میلی متر وجود دارد و اعضای سندیکا می‌توانند مطابق نیاز خطوط تولید خود نسبت به ثبت سفارش در ابعاد فوق اقدام نمایند.
۶. با توجه به لزوم افزایش میزان تولید پروفیل در صنایع لوله و پروفیل و هم چنین برای استمرار تولید با حداکثر ظرفیت در زنجیره تولید صنایع فولادی و پایین دستی، مقرر شد سندیکا نسبت به برقراری ارتباط و تفاهم با شرکت‌های نوردکار ورق به منظور استفاده از توان تولید آن ها، اقدام به خرید اسلب از فولاد مبارکه و تبدیل آن به ورق فولادی مورد نیاز برای اعضای خود نماید. در این زمینه فولاد مبارکه آمادگی کامل خود را برای تأمین اسلب مورد نیاز اعلام نمود.
۷. با توجه به لزوم تداوم و ارتقای تولید در زنجیره فولاد و صنایع پایین و بالادستی، طرفین بر حفظ قیمت منطقی در زنجیره تأکید نموده و توجه به چرخه تولید و توزیع را برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های ایجاد شده در صنایع فولاد و صنایع لوله و پروفیل لازم دانسته و معتقد هستند با افزایش تولید در کل زنجیره و عرضه مناسب و مداوم توسط سایر تولیدکنندگان فولاد، قیمت‌ها متعادل خواهد شد.