همین چند وقت پیش بود که برنامه گفت‌وگو محور «بدون‌توقف» شبکه سه سیما به زعم خود موضوع جنجالی چندهمسری را انتخاب کرد و با دعوت از حجت‌الاسلام قاسمیان، از روحانیون مشهور، آن را به عنوان بهترین راهکار کاهش تجرد قطعی دختران پیشنهاد داد.
خیلی‌ها می‌گویند کاش یکی از جوان‌هایی که به عنوان یکی از طرف‌های گفت‌وگو آنجا حضور داشت، از این روحانی که از جمله به خاطر صوت خوشش مشهور است، می‌پرسید که بر مبنای کدام مطالعه علمی مدعی است روحیه زنی که همسر چندم یک مرد شده است، از روحیه یک دختر مجرد بهتر است؟ با این حال افکار عمومی ساکت ننشستند و طولی نکشید قسمت‌های مختلف این برنامه با انتشار در شبکه‌های اجتماعی با واکنش منفی مردم همراه شد. البته شبکه سه سیما یک بار دیگر در یکی از سکانس‌های سریال ستایش از چند همسری حمایت کرد که البته این سکانس هم از دید مردم و منتقدان دور نماند.
حالا در ادامه سریال تبلیغ چندهمسری، این‌بار یک موسسه دست به کار شده و پوستری منتشر کرده است که بر اساس آن، قرار است نخستین کارگاه آموزش مهارت‌های ارتباطی خانواده‌های چند همسری، آبان ماه در تهران برگزار می‌شود. اما این بار در کنار افکار عمومی کارشناسان و صاحب‌نظران مختلف به این موضوع تاختند. برخی آن را برداشتی نادرست از قوانین اسلامی دانسته‌اند که در تضاد با فرهنگ ایرانی است و نتیجه‌ای جز ایجاد ترس و ناامنی در خانواده‌ها نخواهد داشت. برخی دیگر این سوال را مطرح کردند که آیا نباید به جای چنین تبلیغاتی با آموزش صحیح رابطه بین همسران را تقویت کرد تا آسیبی خانواده‌ها را تهدید کند؟
با این حال دست‌اندرکاران برگزاری این کارگاه معتقدند اجرای چنین کارگاهی از واجبات است؛ به طوری که در سایت موسسه مورد نظر آمده است با توجه به ابعاد بحران تجرد دختران و زنان سرپرست خانواده در کشور و وجوب تبلیغ این مهم، طبق مصوبه هیات امنای موسسه، برگزاری دوره‌ها بدون هزینه خواهد بود.
۱۰۰ هزار خانواده چند همسری در ایران
در این میان یکی از دست‌اندرکاران این موسسه در گفت‌وگو با ایرناپلاس مدعی است که ۱۰۰ هزار خانواده چند همسری در ایران وجود دارد که همه آنها دارای حق حیات بوده و باید از حقوق اجتماعی خود آگاه باشند. آن طور که از صحبت‌های این فرد برمی‌آید گویا این موسسه در نقش یک پیمانکار وارد موضوع شده و به سفارش یک موسسه یا یک سازمانی در تهران عهده‌دار وظیفه تولید محتوا، انتشار پوستر و معرفی اساتید سخنران شده است. این موسسه پیش‌تر هم کارگاه‌هایی درباره موضوع فرزندآوری داشته است. به‌طوری که به گفته این فرد این موسسه بر مبنای کتاب‌های شهید مطهری، تفسیرالمیزان علامه طباطبایی و فتواهای امام خمینی در تحریرالوسیله کارگاه‌هایی در حوزه نظام خانواده و فرزند آوری داشته و حالا نوبت به چند همسری رسیده است.
سوال اینجاست که چه سازمان، فرد یا نهادی هزینه تبلیغات چنین کارگاه‌هایی را می‌دهد؟ کارگاه‌هایی که اگر برگزارکنندگان آن پشتوانه مالی نداشتتند، مجبور بودند برای برگزاری کارگاه خود هزینه گزافی از شرکت‌کنندگان طلب کنند.
جلودارزاده: همسران شهدا از چنین بهانه‌هایی درد و رنج فراوان دیده‌اند
یکی از مخالفان ماجرا چند همسری سهیلا جلودارزاده نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی است. او در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: گویا مسئولان صدا و سیما به تمامی وظایف شرعی و قانونی خود عمل کرده‌اند که حالا به فکر تبلیغ چند همسری افتاده‌اند. چنین موضوعی باعث بدانگاری نسبت به شرع و خود باعث ایجاد معضلات مختلف اجتماعی می‌شود و کانون گرم خانواده‌های را به هم می‌ریزد. به اعتقاد او ترویج چند همسری، زندگی را عاری از مهر و محبت کرده و آمار طلاق را بالا می‌برد و شمار فرزندان طلاق را بیشتر می‌کند.
جلودارزاده می‌گوید بر اساس برنامه ششم توسعه، رسانه‌ها مکلف به آموزش مهارت‌های زندگی و تقویت بنیان خانواده هستند؛ نه این که در جهت عکس آن عمل کنند. پیروان چند همسری این موضوع را باعث کاهش تجرد دختران می‌دانند اما زنان جوان و همسران شهیدی داشتیم که با چنین بهانه‌ای رنج و درد فراوان دیده‌اند.
تعداد مردان و دختران ازدواج نکرده برابر است؟
در حالی موضوع چند همسری این روزها داغ شده و پیروان آن ادعای کمک به دختران و زنان مجرد را دارند که پاسخ یک سوال از سوی این افراد داده نمی‌شود که آیا تعداد دختران ازدواج نکرده و تعداد مردان ازدواج نکرده اختلاف و تفاوت فاحشی دارد که برای ازدواج دختران ناگزیر باشیم از گزینه همسر دوم استفاده کنیم؟ این سوال اگرچه از سوی این افراد بی‌جواب مانده اما کارشناسان می‌گویند بر اساس آمار سال ۹۶ کشور ما ۱۲ میلیون زن و مرد هرگز ازدواج نکرده دارد و آمار این دو با هم برابر است. بنابراین برای هر دختر ازدواج نکرده یک مرد ازدواج نکرده وجود دارد.
آیا تجرد مذموم است؟
در این میان اما حجت‌الاسلام مهراب صادق‌نیا استاد دانشگاه ادیان و مذاهب در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: به گمان من تبلیغ چندهمسری و تلاش برای این که گفته شود چند همسری مشکل تجرد دختران را حل می‌کند دست کم دو پیش فرض دارد که نمی‌توان با آن موافق بود. پیش فرض اول این است، اینها گمان می‌کنند که تجرد امر مذمومی است و برای جامعه مشکلاتی ایجاد می‌کند و انسان مجرد بیش از انسان متاهل شانس انجام بزه‌های اجتماعی و جرائم اجتماعی را دارد. در حالی که در این زمینه هیچ مطالعه‌ای انجام نشده و هیچ مطالعه‌ای تایید نمی‌کند که مجردها مجرم‌ترند. همچنین هیچ مطالعه‌ای تایید نمی‌کند بیشتر کسانی که خارج از روابط زناشویی و خانواده رابطه جنسی دارند، مجردها هستند و ما هیچ آماری در این زمینه نداریم.
صادق‌نیا ادامه می‌دهد: متاسفانه این ذهنیت در جامعه ما شایع است که تجرد یک محرومیت نسبی برای انسان است و دختران مجرد نسبت دختران متاهل از محرومیت بیشتری برخوردار هستند و همین باعث شده جامعه نوعی خشونت نمادین نسبت به آنها روا دارد که من این ذهنیت را نمی‌توانم قبول کنم. درست است که ازدواج در شرع ما سنت پیامبر است و بهتر است که جوانان متاهل شوند، ولی این به این معنا نیست که تجرد بستر یا زمینه مفاسد را پدید را می‌آورد، هیچ آماری در این زمینه نیست.
مجردها فاسدتر از متاهل‌ها هستند؟
صادق‌نیا می‌افزاید: پیش فرض دوم این است که گفته می‌شود چندهمسری و تعدد زوجات مشکل تجرد دختران را حل می‌کند. نمی‌دانم آیا مطالعه‌ای در این‌باره شده است؟ به گمانم هیچ مطالعه‌ای در این زمینه نشده است. از کجا معلوم تعدد زوجات این موضوع را حل کند؟ چه بسا مشکلات را افزایش دهد. لذا نمی‌توانم با این مسئله چندان موافق باشم.
باعث ترس اخلاقی در خانواده‌ها نشویم، آسیب تجرد دختران کمتر از هم پاشیدن خانواده‌هاست
نکته دیگری که صادق‌نیا به آن اشاره می‌کند این است که عملی ممکن است از نظر شرعی و قانونی روا و مباح باشد، اما این باعث نمی‌شود طرح آن در جامعه لزوما امر درستی باشد. به نظر می‌آید جار زدن هر امر مباحی در جامعه خیلی درست نباشد. به اعتقاد وی برای طرح یک مسئله در جامعه ولو مباح، نیاز به یک سری مطالعات جامعه شناختی داریم. برخی از دانش‌آموختگان حوزه اجازه ندارند به صرف مباح بودن یک عمل آن را بدون مطالعات لازم در جامعه فریاد بزنند. صدا و سیما این اجازه را ندارد که بدون مطالعه جامعه شناختی عمیق، درباره چند همسری یا صیغه حرف بزند. اینها مفاهیمی هستند که باری از ترس و انزجار در جامعه امروز ایجاد می‌کنند و بیانشان ساده نیست.
صادق‌نیا می‌افزاید: به نظر من طرح مسئله تعدد زوجات و چندهمسری باعث ایجاد یک هراس اخلاقی بین خانواده‌ها می‌شود. در چنین شرایطی هیچ زنی به مرد خود اعتماد نخواهد نداشت. هیچ زنی احساس نخواهد کرد که مردش با او صادق است. زنان در ذهن خود می‌گویند درودیوار شهر تعدد زوجات را تبلیغ می‌کنند، می‌گویند اجازه همسر شرط نیست و یک فضیلت است. در چنین شرایطی هر زنی به همسر خود مشکوک می‌شود.
به گفته وی این هراس اخلاقی بنیان خانواده‌ها را سست می‌کند. به همین دلیل طرح مسئله تعدد زوجات نه تنها سودی ندارد بلکه باعث سست شدن بنیان خانواده‌ها می‌شود که این نکته مهمی است. ما ازدواج را تشکیل خانواده می‌دانیم. نباید ازدواج را زمینه تجویز رابطه جنسی دانست. ازدواج یعنی تشکیل خانواده. وقتی سخن از تعدد زوجات می‌شود باید تعریف جدیدی از خانواده ارائه داد مثلا خانواده تو در تو یا خانواده متضلع که جامعه ما آن را نمی پذیرد. درست است با تعدد زوجات یک دختر مجرد متاهل می‌شود اما یک خانواده از هم فرو می‌پاشد و از نظر جامعه‌شناسی فروپاشی خانواده بسیار آسیب‌زاتر از تجرد دختران است.
منحرف کردن ذهن مردم به مسائل بی‌ارزش
اما نکته آخری که استاد دانشگاه ادیان و مذاهب به آن اشاره می‌کند این است که جامعه ما هزاران مشکل بین‌المللی، اجتماعی و اقتصادی دارد و نباید به خاطر مطرح کردن چنین موضوعاتی ذهنیت جامعه معطوف مسائل بی‌ارزش شود، ذهن جامعه ما باید به سمت مشکلات اصلی برود نه این که هر بار پرونده جدیدی پیش روی جامعه باز شود که نه تنها سودی ندارد بلکه اضطراب جدیدی را ایجاد می‌کند که چندان شایسته وضعیت فعلی جامعه ما نیست.
گزارش از الهام کاظمی