ساعت هنوز چهار نشده، اما به هر بهانه‌ای از اداره بیرون می‌آید و خودش را به دفتر شخصی‌اش می‌رساند تا به کارهای شرکتی که مدیریتش را برعهده دارد، برسد. آن یکی کارمند است و از شرکت بیرون می‌آید و کره‌کره مغازه‌اش را بالا می‌زند تا کار در مغازه‌اش را شروع کند. یکی دیگر مغازه را تعطیل می‌کند و با عجله خودش را به اداره می‌رساند تا شیفت شب را به موقع شروع کند. بعضی‌هایشان هم از آخر هفته‌ها استفاده می‌کنند؛ یک نفر درس می‌دهد، یک نفر ساختمان‌ها را نظافت می‌کند و دیگری کارهای هنری‌اش را برای فروش آماده می‌کند.
نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در سال ۱۳۹۷، از جمعیت بیش از ۸۲۰ هزار نفری دوشغله‌ها می‌گوید که البته نسبت به سال ۱۳۹۶، افزایش ۱۳ درصدی داشته است؛ یعنی بیش از ۹۵ هزار نفر به تعدادشان اضافه شده است.
دوشغله‌ها می‌خواهند آزاد باشند
حضور در بخش خصوصی برای دوشغله‌ها جذاب‌تر است. تقریباً ۹۷ درصد آنها، شغل دومشان را از بخش خصوصی انتخاب کرده و حدود سه درصد هم شغل دومشان در بخش دولتی است و حقوق‌بگیر بخش عمومی هستند.
پر طرفدارترین وضعیت شغلی برای شغل دوم، «کارکن مستقل» یا همان شغل آزاد است. شغل آزاد، شغل دومِ بیش از ۵۷۰ هزار نفر است، این افراد نه از کسی حقوق می‌گیرند و نه به کسی حقوق می‌دهند.
جابه‌جایی بین بخش دولتی و خصوصی
حدود ۹۳ هزار نفر از کارکنان بخش دولتی، دوشغله هستند که بخش عمده آنها یعنی تقریباً ۵۱ هزار نفر، شغل آزاد را به‌عنوان شغل دوم خود انتخاب کرده‌اند. بیش از ۱۶ هزار نفر هم حقوق‌بگیر بخش خصوصی هستند. بیش از ۱۱ هزار نفر از کارکنان دولتی دوشغله در شغل دوم خود، کارفرمای بخش خصوصی هستند.
البته همه دولتی‌ها برای پیدا کردن شغل دوم سراغ بخش خصوصی نمی‌روند. ۱۰ هزار و ۷۱۸ نفر از کارکنان بخش دولتی، دو فیش حقوقی دارند، یعنی شغل دومشان هم در همین بخش است. در مقابل، ۱۴ هزار نفر از کارکنان دوشغله بخش خصوصی، توانسته‌اند در شغل دوم، جایی در دولت برای خود پیدا کنند.
دوشغله‌ها چقدر کار می‌کنند؟
عموم افراد بر اساس قانون کار به مدت ۴۴ ساعت در هفته کار می‌کنند که اگر پنجشنبه‌ها را جزو روزهای کاری بدانیم به معنای تقریباً ۷ ساعت و نیم در روز است. افرادی هم که شغلشان بر اساس قانون در گروه مشاغل سخت و زیان‌آور قرار می‌گیرد، حدود ۳۶ ساعت در هفته یا حداکثر ۶ ساعت در روز در محل کار خود حاضر می‌شوند. بد نیست ببینیم دوشغله‌ها در هفته چقدر کار کرده‌اند؟
مجموع ساعت‌های کاری بیش از ۵۱۷ هزار نفر از دوشغله‌ها در طول هفته به ۴۹ ساعت و بیشتر می‌رسد و تقریباً ۳۲ هزار نفر از دوشغله‌ها، حداکثر ۱۶ ساعت در هفته کار کرده‌اند؛ یعنی روزانه حدود ۲ ساعت و نیم با وجود دو شغل!
چرا شاغلان، سراغ شغل دوم می‌روند؟
با وجود بیکاری در کشور، برخی افراد، در دو شغل یا حتی بیشتر، فعالیت می‌کنند. برخی از آنها ممکن است به دلایل مختلف از شغل اول خود رضایت نداشته باشند؛ شرح وظایف شغلی، وضعیت درآمدی و مزایای شغلی نامناسب از جمله دلایل این نارضایتی هستند. البته هستند افرادی که با وجود سطح درآمد مناسب و مزایای شغلی قابل قبول، بعد از کار اصلی خود به سراغ شغل دومی که به آن علاقه بیشتری دارند، می‌روند، اما به نظر می‌رسد بخش زیادی از دوشغله‌ها به دلیل مسائل معیشتی، به‌جای رسیدگی به امور شخصی، خانوادگی یا تفریحی، کار دوم خود را آغاز می‌کنند.
علاوه بر مسئله معیشت، موضوع سودجویی و استفاده از اطلاعات نیز می‌تواند یکی از دلایل شروع شغل دوم باشد. این موضوع به‌ویژه درباره افرادی که با وجود اشتغال در بخش دولتی، وارد بخش خصوصی می‌شوند، سؤال‌برانگیز است. به‌علاوه، این سؤال مطرح است که کارکنان بخش دولتی با وجود قوانین محدودکننده، چگونه توانسته‌اند شغل دوم خود را نیز در بخش دولتی به دست بیاورند؟
گزارش از مریم‌السادات علم‌الهدی